De Bijbel is een joods boek. De verhalen gaan over het volk Israël, de Israëlieten die later Joden worden genoemd. Zeker, het begint met de schepping en de andere volken zijn nooit uit beeld, maar de focus is op dat kleine volk, met koningen die vaak tot de orde moeten worden geroepen, profeten die willen tegenstribbelen als de roepstem van God tot hen komt, priesters die soms niet meer weten te onderscheiden tussen wat heilig en onheilig is.
Jezus is een jood, net als zijn directe leerlingen. Als Jezus compassievol rondgaat, resoneren tal van verhalen en passages uit het Oude Testament (Tenach). Paulus was niet de eerste christen maar een jood die, net als de profeten, een roepingsvisioen kreeg en gewonnen werd voor de weg van Jezus. Als hij zijn brieven schrijft, gebruikt hij zinswendingen en gedachtepatronen uit de joodse leefwereld van die tijd. Ook de evangelisten zijn niet te begrijpen zonder de joodse context.
Dat de Bijbel een joods boek is, is meer dan een interessant weetje. Het heeft ook nu iets belangrijks te zeggen. Er komen thema’s en benaderingen in de Bijbel naar voren die actueel zijn.
- Het belang van ieder individu (en diens rechten). Lees Numeri of de roeping van de leerlingen: Ieder mens telt!
- Het belang van gemeenschap (met oog voor de kwetsbaren). Lees Deuteronomium of Handelingen: Je bent deel van het geheel!
- Het op elkaar betrekken van liturgie en sociaal-economische verhoudingen. Lees Jesaja of Jeremia of de parabels van Jezus: Geen offers, maar recht!
- Aandacht voor het concrete. Lees Genesis of Paulus’ brieven aan concrete gemeenten en personen: Het universele wordt zichtbaar in het concrete, het gaat over mensen!
- Ruimte voor scepsis. Lees Prediker: De Bijbel is eerder een boek van vragen dan van antwoorden!
- Ruimte voor erotiek en aandacht voor lijfelijkheid. Lees Hooglied: Het lichamelijke wordt niet ontkend maar gevierd!
- Eenheid in diversiteit. Lees de Bijbel: een bibliotheek aan boeken met verhalen en geboden, poëzie en proza, opsommingen en parabels, profetische vergezichten en intieme ontboezemingen.
Joods is dus ook heel menselijk. De Bijbel is een boek waarin stem en tegenstem klinken, verzet en overgave, noodkreet en vertrouwen, met een doorgaand refrein: ‘Wees niet bang!’ ‘Volg mij!’ Zo doet dit oude weerbarstige joodse boek met tal van boeken een direct appel op mij: Waar ben je, mens? Wie ben je? Wie is je naaste? Hoe geef je handen en voeten aan je vertrouwen in de God van Israël, de God van Jezus?
Joods is ook dat er niet één antwoord op deze vragen is, maar dat je deze zelf met anderen telkens weer moet ontdekken, in de eigen context en tijd. De kerken kunnen kleiner worden, maar gelukkig hebben wij de Joodse Bijbel nog. Daarmee kunnen we vooruit.