Verhalen van gemeenten
Inspirerende verhalen van gemeenten behorende tot de Protestantse Kerk in Nederland.
In 2012 sloot de Adelaarkerk in Leeuwarden voorgoed haar deuren. Toch blijft de kerk aanwezig in de buurt. Maar nu vanuit de huiskamer van een rijtjeswoning. Elke woensdagavond wordt er een huiskamerviering gehouden.
Zes oudere dames stappen in de vroege avond de huiskamerkerk in de Leeuwardense buitenwijk Bilgaard binnen en nemen plaats aan de drie tafels. Bijbels en liedboeken liggen al klaar in keurige stapeltjes. De woonkamer is met een paar eenvoudige meubels en accessoires omgetoverd tot een knus kerkzaaltje: met lange siergordijnen voor het raam, een houten katheder met Bijbel, een paaskaars, avondmaalstel en doopvont. Aan de wand hangen houten panelen met gebrandschilderde ramen uit de Adelaarkerk.
De sluiting daarvan is het gevolg van een fusie tussen drie kerkgemeenten, die nu samen de Protestantse Gemeente Leeuwarden vormen. De zondagse diensten worden in de Grote of Jacobijnerkerk in het centrum van de stad gehouden. De Adelaarkerk krijgt een nieuwe bestemming als zorgcomplex. ‘We hebben het daar heel goed gehad’, vertelt predikant Aat Roest. ‘Maar we moesten de pijn van de sluiting verdragen en ons met nieuw elan richten op de toekomst. Omdat we niet helemaal wilden verdwijnen uit deze vrij vergrijsde wijkgemeente zochten we naar een alternatieve manier om toch zo dicht mogelijk bij de buurtbewoners te blijven. Voor velen van hen vormt de grote binnenstadskerk een drempel. Daarom zijn de bijeenkomsten hier ongedwongen en laagdrempelig. Ik draag ook bewust mijn daagse kleren, zodat ik niet ambtelijk overkom.’
Volop in gebruik
Mede dankzij legaten kon de kerk dit huis aankopen en inrichten met attributen uit het oude kerkgebouw. De gemeente verhuurt de bovenruimte en gebruikt de benedenverdieping voor laagdrempelige, kleinschalige bijeenkomsten, zoals vergaderingen, collegiaal overleg, leerhuisbijeenkomsten en een koffiedrinkochtend. Op dinsdagmiddag houdt Roest een inloopspreekuur om buurtbewoners de kans te geven bij te praten met de dominee. Sinds september houdt hij op woensdagavond deze korte gebedsbijeenkomst. Wekelijks komen er drie tot tien gelovigen samen.
Vlak voor de voorganger de kleine tafelkaarsjes met de vlam van de Paaskaars aansteekt en de dienst begint, stapt de 85-jarige Lolke Koolstra binnen. Hij woont niet in Bilgaard, maar is een trouwe bezoeker van de woensdagavondsamenkomst. Hij kwam negen jaar geleden alleen te staan. ‘Ik merkte dat ik daarna mijn ritme van vaste rituelen kwijt was. Mijn vrouw en ik lazen bijvoorbeeld altijd samen uit de Bijbel. Dat miste ik. Het is plezierig om hier samen te zijn en een moment van rust en bezinning te ervaren. Vooral de gebeden vind ik mooi. Ik kan ze vaak woord voor woord meezeggen.’
Stiltemoment
De dienst, in de vorm van een getijdengebed, duurt meestal twintig minuten. Toch voelt het langer aan, mogelijk vanwege de vele stiltemomenten en liederen. Bij gebrek aan een instrument zingt de voorganger zelf iets harder, zodat de vol beleving meezingende dames de melodie goed kunnen volgen. Na een eerste kort stiltemoment volgen liederen, gebeden, een psalmgebed en de Bijbellezing uit Matteüs 11 elkaar snel op. Voorganger Roest houdt de vaart erin totdat hij ruimte inlast voor een langere stilte, waarin de aanwezigen de Bijbeltekst zelf kunnen overdenken. Iedereen kijkt zwijgend voor zich uit en even horen we alleen de tikkende huiskamerklok. Na de stilte komt het afsluitende Onze Vader wat moeizaam op gang. Dan volgen nog voorbeden, opnieuw een kort stil gebed en ten slotte een gezongen avondgebed en de zegening.
Positieve ervaring
‘Ik ben blij dat ik hier weer een keer ben geweest’, zegt oud-scriba Maike Maurits net voor ze weer naar buiten loopt. ‘Ik kan niet altijd komen omdat ik meestal op woensdagavond sport, maar het is telkens een heel positieve ervaring. Die stilte, de vredigheid, de verbinding met die prettig kleine groep; ik word er helemaal rustig van. Juist hier kom je als gelijkgestemden dichter bij elkaar.’ Ook dominee Roest kijkt tevreden terug op de bijeenkomst. ‘Deze avonddiensten vormen voor de meeste bezoekers een rustpunt middenin de week. Een laagdrempelige manier om even een moment van bezinning te ervaren.’
Officieel is de avonddienst nog een experiment, maar Roest weet nu al dat hij er graag mee doorgaat. ‘Het moet nog groeien en meer bekendheid krijgen, maar ik zie voldoende belangstelling en aanknopingspunten om ermee door te gaan. De kerkgangers gaan bijvoorbeeld ook steeds vaker zelf in een dienst voor, wat prima kan met de vorm van het getijdengebed. Zelf ben ik er dan alleen als deelnemer.’
Roest vermoedt dat huisgemeenten meer toekomst hebben dan traditionele grootschalige kerkgemeenschappen. ‘Die worden steeds kleiner en er verdwijnen steeds meer kerkgebouwen. De behoefte aan plekken waar mensen tot rust kunnen komen en tot bezinning op de grote daden van God zal echter blijven. Daar haken we nu al op in.’
Tips
- Zoek draagvlak in de buurt en leg vooraf duidelijk uit wat de bedoeling is. Zo’n nieuwe kerkvorm kan vragen oproepen bij buurtbewoners.
- Denk kleinschalig. Veel klassieke kerkgebouwen zijn te groot en gemeenschappen krimpen. Huiskamerkerken zijn toekomstbestendiger.
- Maak de huiskamerkerk laagdrempelig en reken op een klein begin. Waar twee of drie bijeen zijn, bestaat al een gemeenschap.
- Ga bij de invulling van het activiteitenprogramma uit van de vraag van mensen die komen/aanwezig zijn Zorg bij de start dat de financiering ook op middellange termijn - bijvoorbeeld drie jaar - op orde is. Bedenk dat huren ook een optie is.
