Lijden aan de eenzaamheid…

Wat mij daarbij allereerst opviel was, dat wij vooral veel wisten te delen over hoe er in onze samenlevingen wordt gestorven en welke praktische regelgeving daarbij wordt bedacht. De waardigheid in (vervroegd geïnitieerde) stervensmomenten - zo constateerden wij - wordt doorgaans beredeneerd vanuit de gedachte van de autonomie en het optimaliseren van de persoon. Alleen het zogenaamd beste ‘ik’ is iets waard en wij doen er alles aan om het te maken of te bewaren, van fitness tot cosmetische operaties, van door kunstmatige intelligentie versnelde leerprocessen tot het vergaren van zichtbare rijkdom. 

Zo wordt het 'ik' tot een project en een object dat verbeterd moet en kost wat kost bewaard: “Ik wil niet sterven als een plant!”, is een vaak gehoord argument. Een geoptimaliseerd bestaan in autonomie is blijkbaar in onze westerse samenlevingen hét criterium voor werkelijk vervuld menselijk leven. Als ik autonoom beslis over zoveel andere zaken, dan zou dat toch ook voor het moment en de vorm van mijn dood moeten gelden?

Vooral onze Midden- en Oost-Europese partners keken ons ongelovig aan bij wat wij vertelden over hoe er in ons land en andere westerse samenlevingen over levenseinde wordt gesproken. Waar is dan de gemeenschap rondom de stervende? vroegen zij. Waar zijn de families en de vrienden en de gemeente? Welke rol mogen zij spelen in het leven en het sterven van een geliefd mens en in het vertellen over hoe VERBONDENHEID MET ELKAAR (en God?) de kern is van leven en hoe dat helpt veel van het lijden te verdragen dat daarmee (met leven en sterven) soms gepaard gaat?

Een ander vertelde dat recente studies aantonen dat vooral jongeren vandaag lijden aan het leven en aan de zinloosheid en eenzaamheid ervan. ‘Geestelijke gezondheid’ wordt nota bene nu door de jongeren van de Europese kerken hoog op de agenda geplaatst van de noden van onze tijd - en werd door hen ingebracht als dringend gespreksthema straks bij de Assemblee van de Lutherse Wereld Federatie in Krakow!

Met elkaar sprekend, probeerden wij te verstaan wat wij hoorden. Is het misschien zo, dat de eenzaamheid die mensen vandaag als lijden ervaren niets anders is dan een gevolg van een uitgeholde en naar binnen geslagen autonomiegedachte? En kan je dan zeggen dat de door ons allereerst zelf geschapen (en veelal op autonomie gespitste) vorm van samenlevingen, de flexibilisering van werk en samenlevingsvormen de directe oorzaak zijn voor de toegenomen vraag naar een vervroegd geïnitieerd sterven? Met andere woorden: Hebben wij eerst het probleem gecreëerd (of in ieder geval laten ontstaan) waar wij nu met geassisteerde stervensprocessen en euthanasie de ‘praktische oplossingen’ voor aandragen? Een verontrustende gedachte! Maar zeker een die we niet zomaar van tafel moeten vegen. Vooral toen wij gingen doordenken over het feit dat ontwikkelingen op dit vlak mede worden aangestuurd door economische processen daarheen. 
Wij weten immers: een dosis barbituraten kost vandaag zo’n € 1200,-, een ziekenhuisdag tussen € 1000,- en € 2000,-; een dag op intensive care tussen  € 2000,- en € 3500,-. Een dag in het verzorgingshuis is ca. € 600,- (€ 100+ in Midden- Oost-Europa?). Wat betekent dit voor de beslissingen waar onze samenlevingen straks of nu al voor komen te staan. Hoeveel van wat over autonomie óf over waardig leven en sterven wordt gezegd zal dan nog praktisch relevant worden geacht?

Elkaar aankijkend vroegen wij ons af wat ons te doen staat, als geloofsgemeenschappen in de samenlevingen steeds minder als ‘relevante factor’ worden beschouwd.
Wellicht dit: Wij zullen ons blijven inzetten voor een ander waardesysteem en een andere manier van leven – te beginnen in ons eigen omgaan met elkaar. Een systeem waarbij ‘zorg (voor elkaar)’ een waarde is en niet allereerst een kostenfactor. En we zullen dat moeten voorleven, in hoe wij omgaan met elkaar en anderen, in hoe onze diaconieën ook in de samenleving blijven opkomen voor wie tussen wal en schip geraken, in hoe wij onze eigen levens inrichten en in wat wij onze kinderen meegeven aan gedachten en beelden over hoe leven ‘goed’ kan zijn - ‘tov’ heet dat in het Hebreeuws van het scheppingsverhaal. 

Wij zullen moeten blijven vieren, dat leven allereerst samen-leven is, en dat ‘samen’ een dimensie kent die het intermenselijke overstijgt en ons met allen en alles verbindt. ‘In Christus verbonden’ - zeggen wij dan in de liturgie van de eucharistie. En het zou nog eens kunnen dat dat een buitengewoon dwarse gedachte is in een tijd waarin de atomisering van het bestaan om zich heen grijpt.
Soms is ‘vroom’ niets minder dan revolutionair!