Verhalen van gemeenten
Inspirerende verhalen van gemeenten behorende tot de Protestantse Kerk in Nederland.
Geleidelijk aan gaat ons land weer van het slot. Voor een dorpskerk is dat een kans om mee te helpen dat het dorp weer opengaat. Dorpskerkenambassadeur Klaas Touwen organiseerde in Deil samen met anderen een lockfreedienst. Het versterkte allerlei onderlinge relaties en werd het begin van meer.
Hoera, onze kerken zijn weer open! Nu theaters, scholen en horeca hun deuren hebben geopend, gaan ook wij weer naar de kerk. U kunt u tot vrijdagavond aanmelden bij …’ Zo staat te lezen in het kerkblad. Blijdschap en ongeduld spatten ervan af.
Onder dit gejubel liggen allerlei beleidskeuzes: wat doe je wel, wat doe je niet (meer)? En: voor wie? Ook als maar weinig bewuste keuzes zijn gemaakt, kom je er wel voor te staan. En niet kiezen is ook kiezen, namelijk voor hoe het was, of de kans voorbij laten gaan.
Vergeet het dorp niet
Al gaan we geleidelijk lockfree, je moet het wel markeren en vieren! Met het oog op de eerste zondag dat de gemeente weer bij elkaar kon komen, konden heel toepasselijke liederen en lezingen gezocht worden. Maar alleen al het feit dat het eindelijk weer kon, deed alles anders klinken. ‘Als God ons thuisbrengt uit onze ballingschap, dat zal een droom zijn. We zullen zingen!’ Ik heb nog nooit zoveel beleefd aan dat lied als die keer.
Maar dat was nog maar een binnenkerkelijk begin. Vergeet het dorp niet. Al die huizen barsten inmiddels uit hun voegen: thuiswerkende ouders met kinderen aan digitale lessen, tieners die hun bijbaantjes in de kroeg missen, stages die niet doorgingen, afgelaste feesten, uitgestelde rouw om uitvaarten waar je niet naartoe kon, toenemende eenzaamheid en psychische klachten. En al die verenigingen op non actief. Wat heet een koor als het al meer dan een jaar niet zingt? En de open eettafel die alleen maar gesloten is? Of het Dorps Ontmoetingspunt dat chronisch dicht is. We willen weer naar buiten, we moeten elkaar weer zien!
En de kerk participeert
Een van de eerste dingen die een dorpskerk te doen heeft, is meehelpen dat het dorp weer opengaat. Het is belangrijk dat de kerk in allerlei initiatieven van het dorp participeert en haar steentje bijdraagt. In de lockdown wandelden en fietsten we, nu mogen we her en der weer naar binnen. Juist nu de wereld weer opengaat, moet over van alles vergaderd worden. Op anderhalve meter, liefst in een hoge ruimte. Waar? In de kerk! Kunstenaars zoeken expositieruimte, kerken hebben doorgaans ruimte genoeg – die match is gauw gemaakt.
De kerk kan ook zelf het initiatief nemen. In Deil deden we dat door een lockfreedienst te houden op het terrein van de speeltuinvereniging. Een ensemble van de fanfare begeleidde, vrijwilligers zorgden voor koffie met iets erbij, de kerkrentmeesters sleepten stoelen aan, servies, een geluidsinstallatie, de altaartafel, afvalbakken. De dienst stond aangekondigd in het huis-aan-huisblad, op een poster in de dorpssupermarkt, in de lichtkrant aan het dorpshuis. De lector las van Noach die na een maandenlange lockdown eindelijk de deur van de ark ziet opengaan. Maar eerst voerden we bij wijze van kyrie een gesprek over wat al die mensen en dieren doormaakten toen ze hutje mutje opgehokt en met elkaar opgescheept maandenlang in die ark zaten, zonder enig perspectief. Het is een zegen voor het dorp dat de kerk over zulke verhalen en vormen beschikt waarmee je aan deze ervaringen lucht kunt geven.
Alles uit de kast
Schroom niet om in zo’n dienst met het dorp alles uit de kast te halen. Juist in ambtsgewaad en rond de altaartafel met veel kaarsen daarop, die bij dat kyriegesprek ontstoken worden. En met koralen uit de liederenschat van de kerk der eeuwen, want die kan de fanfare spelen. Op dit soort momenten komt het er echt op aan: liturgie is podiumkunst en gebed. Beide vragen om regie.
Je kunt niet vroeg genoeg met de voorbereiding beginnen. En koester alle contacten, want die zijn nodig. Met de binnenkerkelijke bereidwilligen red je het niet. Het zou ook een vertekening zijn van de situatie: wij (van de kerk) tegenover zij (van het dorp). Doelgroepdenken zet ons op het verkeerde spoor. Wij, een heel breed wij, zijn zelf de doelgroep. We zijn allemaal net uit de donkere ark gekomen, knipperen nog met onze ogen tegen het felle licht en moeten onze weg weer zien te vinden. Daarbij kunnen we elkaar op weg helpen, om te kijken wat we willen en wat niet of anders, en wie en wat we daarvoor nodig hebben.
We weten elkaar weer te vinden
De lockfreedienst was geen product dat geleverd is, maar een schakel in een proces. De dienst heeft iets met de kerk gedaan: de ervaring dat ook maar een klein stapje naar buiten veel welgezindheid ontmoet. Allerlei onderlinge relaties zijn versterkt, niet alleen van mensen onder elkaar, maar ook in de wederkerigheid van kerk, speeltuinvereniging en fanfare. Alles frist ervan op, je weet elkaar weer te vinden. Ook met het oog op volgende stappen. Hoe helpen we ouderen weer over de drempel van het openbaar vervoer? De gebiedsmakelaar denkt aan: in groepjes met de dominee mee naar Utrecht om de tentoonstelling Maria Magdalena te bezoeken. Wat kunnen we betekenen voor mensen met dementie en hun partners/mantelzorgers? Kan de dominee op de voetbalclub een gesprek leiden over seksuele diversiteit? Wat moeten we doen om eenzaamheid achter de voordeur te onderkennen? Hoe gaan we effectief lobbyen voor woningbouw in ons dorp? Wat doet de kerk straks met Allerzielen als we eindelijk samen lucht kunnen geven aan onze rouw? Welke stimulans geeft de kerk aan de vestiging van een fijn café aan de dijk?
De kerk heeft zichzelf vaak gezien als de ark van het behoud. Maar ook dat beeld is gewijzigd. De deur van de ark staat open. Niet om naar binnen maar om naar buiten te gaan. De goede aarde wacht.
