Opvallend veel mensen weigerden de benoeming voor de kerkenraad. Een van de redenen om niet beroepen te willen worden bleek het vele vergaderen te zijn. Het roer ging om in de Noorderkerk in Amsterdam en dat kwam zowel de sfeer als de aanwas in de kerkenraad ten goede!
Michiel Dumont is scriba van de Noorderkerk in Amsterdam. “Wij zijn een zelfstandige kerk met een kerkenraad bestaande uit 17 leden. Als scriba begeleid ik het proces om nieuwe kerkenraadsleden te benoemen. In onze kerk laat de gemeente weten wie zij als vertegenwoordiger in de kerkenraad willen hebben, die persoon wordt benoemd en de benoeming kan men aanvaarden of weigeren. Twee jaar geleden viel het mij op hoeveel weigeringen er waren. Uit gesprekken bleek dat de werkdruk een van de redenen was om te weigeren. Uit reacties als: ‘Ik vind het wel leuk, maar al die vergaderingen en verantwoordelijkheid...’ maakte ik op dat men best een rol wil vervullen, maar dan wel een inhoudelijke en effectieve rol! Dit was de aanleiding om een nieuwe structuur te initiëren, vanuit de vraag: ‘Hoe houd je je kerk bestuurbaar, maar ook interessant en werkbaar voor vrijwilligers?’ Mensen moeten niet het idee hebben hun tijd te verdoen."
De rol van Kerk2025
"Kerk2025 sterkte mij om deze weg op te gaan. Ik las de intentie van de Protestantse Kerk en dacht: er zijn er meer die hiermee worstelen. Dit is de tijd om erover na te denken, om ermee bezig te zijn. Ik voelde me gesteund vanuit de Protestantse Kerk. De ervaring leert dat je er met de intentie iets te willen veranderen nog niet bent. Je verzandt snel in structuren. Als je iets wil veranderen is het zaak om ook naar jezelf te kijken. Vinden wij dat we te druk zijn, met vergaderen, met dingen op verkeerde niveau te bespreken? Bouwen we een kerk of runnen we een bedrijf? Door dit te bespreken leerden we van elkaar."
‘Tja, wat heb ik nog toe te voegen...’
"Gewoonlijk was er 1 of 2 weken na het moderamen de kerkenraadsvergadering. Je kon wel wat discussie voeren, maar veel besluiten waren in feite al genomen of werden voorgelegd aan de kerkenraad met het idee: ‘Dit is de kant die we op willen gaan’. Niet zo gek dat mensen in de kerkenraad het gevoel hadden van ‘Tja, wat heb ik nog toe te voegen...’. Dat wilden we niet meer. We wilden veranderen."
Draagvlak is belangrijk
"Er was al draagvlak. Iedereen had iets van: 'Ja, de vergaderingen moeten anders, we moeten beter met elkaar tot goede besluitvorming komen en verantwoordelijkheid meer in de geledingen zoals wijkouderlingen, diaconie en consistorie leggen, daar waar het moet. In plaats van alles op kerkenraadsniveau te bespreken.' Door het draagvlak ging de verandering geleidelijk en makkelijk, al kostte het natuurlijk ook veel energie om argumenten te formuleren en uit te dragen. Maar het was de investering waard! We hebben het uitgebreid besproken in het moderamen, ik schreef een eerste notitie, met daarin een analyse over de bestaande situatie, met een paar richtingen. Vervolgens is het in de kerkenraad besproken. Er was geen sprake van een besluit, we zijn het gaan doen en dat vond iedereen goed."
Vergadering in tweeën hakken
"De kerkenraadsvergadering hebben we in tweeën gehakt. Het eerste deel van de vergadering gaat over een inhoudelijk thema dat speelt, zoals jeugd of pastoraat. Van tevoren wordt kenbaar gemaakt waar het inhoudelijk over zal gaan. In kleinere groepjes gaan we uiteen voor onderlinge discussie, wat maakt dat iedereen aan het woord komt. In het tweede deel hebben we het over kerkelijke zaken, de meer procedurele zaken die door de kerkenraad besproken moeten worden en alleen door de kerkenraad besloten kunnen worden. Het zijn hamerstukken, met een korte discussie. Geen ellenlange vergaderingen meer over een thema dat eigenlijk niet in de kerkenraad besproken hoeft te worden."
Presentaties tijdens de heidag
"Wat ook veranderd is, is dat er meer verantwoordelijkheid bij de geledingen ligt. Maar je wilt ook blijven weten wie wat doet. Daarom hebben we op onze jaarlijkse heidag voor het eerst ook de voorzitter en coördinatoren van de wijkkringen en mensen uit de gemeente die zich bezighouden met pionierswerk uitgenodigd. Ook is nieuw dat elke geleding het plan voor het komende jaar presenteert. Zo weten we van elkaar wie wat doet, kunnen we feedback geven en kan er indien nodig samengewerkt worden. Als het goed is steekt de hele kerk wat van deze verandering op doordat we meer duidelijk hebben dat we als kerk een bepaalde kant op willen."
Betere sfeer, meer betrokkenheid
"Twee jaar geleden zegde de een na ander af. Nu kon ik mensen die benoemd waren bovenstaand verhaal vertellen en heeft iedereen die benoemd was de benoeming aanvaard! Ik denk dat de ommezwaai daarbij geholpen heeft. We proberen de vergaderdruk te verminderen en de vergaderinhoud te versterken. De sfeer is positiever, opener en mensen voelen zich meer betrokken. De bedoeling is dat je er iets aan hebt. Je bent geen stemvee."
Tip van Michiel Dumont
"Je kan blijven zitten in een structuur van: ‘het gaat goed, running business’. Of net als wij druk zijn met veranderingstrajecten (zoals een tweede predikant). Dat kan zoveel energie opslokken dat je denkt: de rest laten we wel zo. Nee, laat het niet! Als je het gevoel hebt dat het niet goed gaat, dat bijvoorbeeld de manier van vergaderen anders kan, pak het aan!"
In de nota Kerk2025 van de generale synode voor de Protestantse Kerk staat het streven om terug te gaan naar de kern centraal. Voor kerkenraden kan dit betekenen: minder vergaderen en meer tijd voor bezinning en ontmoeting. In de generale synode is dit doorgevoerd en ook in sommige lokale kerken gebeurt het al. Maar hoe ziet zo’n veranderingsproces naar efficiënter besturen en meer tijd nemen voor ontmoeting en gesprek er in de praktijk uit? Kost dat niet ontzettend veel tijd en energie? In deze serie komen ambtsdragers die betrokken zijn bij de verandering in hun kerkelijke gemeente aan het woord. Deze serie wordt geschreven door Neeltje Waagmeester.
