Op elke plaats waar ik mijn naam wil laten noemen, zal ik naar jullie toe komen en je zegenen. Met dit citaat uit Exodus 20:24 kun je het eerste uitgangspunt van de protestantse liturgie karakteriseren.
De eredienst is een dienst van God aan mensen, die de dienst van mensen aan God oproept, draagt en omvat. In de liturgie speelt zich een dubbele beweging af, van God naar de mens en omgekeerd. Het Woord van God gaat voorop, dan volgt het antwoord van de mens. Daarom speelt de verkondiging - als een stem van buiten - een belangrijke rol in de protestantse kerkdienst. Verschillende onderdelen van de liturgie kunnen verkondigend zijn, een gebed of een lied, maar de prediking is bij uitstek de vorm waarin de verkondiging gestalte krijgt.
Bron: Barnard, Tot Gods eer, hoofdstuk 2: Protestantse liturgie
Werkvorm: luister eens anders
Een preek is meer dan een lezing of een presentatie. Als het goed is, klinken in de woorden van de predikant woorden van God door en resoneert dit in het hart van de luisteraars. In de theologie spreken we over de homiletische driehoek: een samenspel tussen Woord, predikant en hoorder. Als alledrie de hoeken meedoen, dan gebeurt er wat. De Geest gaat waaien en je ervaart: deze preek gaat over mij, het doet wat met mij. De preek als samenspel, als dialoog dus.
Hoe kun je er in de gemeente voor zorgen dat dit niet alleen theorie blijft maar ook praktijk wordt? Onderstaande werkvorm kan hierbij helpen.
Prikkel de luisterhouding
Luisteren naar een preek is voor veel kerkgangers routine. Soms helpt het om in je luisterhouding geprikkeld te worden om eens anders te luisteren. Deze vragen kun je voor de preek presenteren via de beamer, noteren in de weekbrief of tijdens de mededelingen voorlezen. Het is de bedoeling dat iedereen deze vragen meeneemt tijdens het luisteren naar de preek. Na de preek, tijdens of na de dienst, en later in de week praten de gemeenteleden en de predikant hierover door. Doel is om te ervaren hoe de verkondiging van het Woord alle gemeenteleden kan raken en om als gemeente - jongeren, ouderen, kerkenraadsleden, predikant - op een positieve manier in gesprek te gaan over de preek. Ook helpt deze werkvorm predikanten om voeling te houden met wat er leeft in de gemeente en om bemoedigd te worden: een preek doet iets in de gemeente.
In gesprek
Voor de preek - het liefst tijdens de dienst maar het kan ook vooraf - worden de volgende vragen getoond of doorgesproken.
- Welke woorden van de preek raakten u/je? Waarom?
- Wanneer ervaarde u/je tijdens de preek iets van God?
- Wat neemt u/neem je van deze preek mee de week in? Waar gaat u/ga je over nadenken of wat gaat u/ga je doen?
Na de preek - bijvoorbeeld tijdens de collecte of tijdens het koffiedrinken na de dienst - kunnen gemeenteleden in twee- of drietallen kort in gesprek over deze vragen. Het mooiste is als dit groepen mensen van diverse leeftijden zijn. Kinderen, jongeren en volwassenen: iedereen kan antwoord geven op deze vragen.
In de week volgend op de dienst wordt bij elke bijeenkomst van de gemeente - van catechese tot diaconievergadering en van kindernevendienstvoorbereiding tot kerkrentmeesterlijk overleg - het bijbelgedeelte gelezen van de voorgaande dienst en worden de vragen beantwoord. Elke groep koppelt in een paar zinnen, via mail of whatsapp, hiervan iets terug naar de predikant.