Passende woon- en werkruimte voor predikanten
Voor het goed functioneren van een predikant is het belangrijk dat de predikant zich vestigt in de leefomgeving van de gemeenteleden. Ook is het bevorderlijk als de predikant kan wonen in een huis met een passende woonruimte en een passende werkruimte. Voor de predikant en diens mobiliteit is het daarbij vaak het beste dat de gemeente dit huis aanbiedt.
Residentieplicht en woonverplichting
Volgens ordinantie 3-16-3 moet een fulltime predikant in principe binnen de grenzen van de gemeente wonen (= residentieplicht). De gemeente is verplicht een ambtswoning aan te bieden en de predikant dient deze te bewonen (= woonplicht). Van beide plichten kan de kerkenraad ontheffing verlenen.
Voor parttime predikanten geldt geen residentieplicht. Is de parttime predikant wel in de gelegenheid om binnen de gemeentegrenzen te komen wonen, dan geldt voor de gemeente de plicht om een ambtswoning aan te bieden en voor de predikant de plicht deze te gaan bewonen. Ook in dit geval kan de kerkenraad de predikant van beide plichten ontheffen.
Passende woon- en werkruimte
De woonruimte is passend wanneer woongenot en gebruikskosten (zoals gas, licht en water) overeenkomen met wat maatschappelijk gangbaar is. De werkruimte is passend als die tenminste de mogelijkheid biedt tot het ontvangen van gemeenteleden.
Verschillende woonscenario’s
Scenario 1: De gemeente biedt een ambtswoning aan
De predikant betaalt aan de gemeente de woonbijdrage voor het woongenot van de ambtswoning. Deze woonbijdrage wordt berekend als percentage van de WOZ-waarde van de woning, met een minimale woonbijdrage bij lage WOZ-waarden. Bij zeer hoge WOZ-waarden kan gekozen worden voor de opting-in-regeling, waarbij de woonbijdrage wordt berekend als percentage van het eigen fulltime traktement. Doorgaans ligt de woonbijdrage onder de commerciële huurwaarde. Let op: monumentale pastorieën kunnen aantrekkelijk zijn qua ruimte en omgeving, maar de lasten kunnen hoog uitvallen, vooral bij gebrekkige isolatie en aanzienlijke stookkosten.
Voor het woongenot van de ambtswoning past de Belastingdienst een fiscale bijtelling toe. De betaalde woonbijdrage mag echter weer afgetrokken worden. Per saldo leidt dit ertoe dat er geen bijtelling meer is of dat er zelfs een aftrekpost resteert (als de betaalde woonbijdrage hoger is dan de fiscale bijtelling).
Scenario 2: De predikant zorgt zelf voor huisvesting
In overleg met de predikant kan van de algemene regel worden afgeweken dat de gemeente woon- en werkruimte aanbiedt. Predikanten kunnen er vanwege persoonlijke omstandigheden belang bij hebben in eigen huisvesting te voorzien. Dit kan door in het eigen huis te blijven wonen of door een huis in de nieuwe gemeente te kopen of te huren. Bij deze afspraak is de gemeente ontslagen van alle verplichtingen rond de woonruimte en draait de predikant zelf op voor alle woonkosten. Wel moet de gemeente in dit geval nog een werkruimte aanbieden of een vergoeding voor het gemis daarvan.
Het huren of kopen van geschikte huisvesting kan in sommige regio’s kostbaar zijn. Soms is de gemeente bereid te bemiddelen bij het vinden van huisvesting.
Belangrijke financiële aspecten
Voor gedetailleerde informatie over de financiële kant van de ambtswoning verwijzen we naar de Uitvoeringsbepalingen en de Gids Arbeidsvoorwaarden. Daar vindt u informatie over:
- De precieze berekening van de woonbijdrage (percentage WOZ-waarde en opting-in-regeling)
- Fiscale aspecten van de woonbijdrage
- Vergoeding van verhuis- en inrichtingskosten
- Kosten van onderhoud aan de ambtswoning
- Vergoedingen voor de kosten van werkruimte
Wanneer een gemeente geen ambtswoning beschikbaar heeft
Volgens de traktementsregeling zijn gemeenten verplicht een ambtswoning aan te bieden. Van die plicht is de gemeente alleen ontslagen als de predikant zelf een huis wil kopen of huren. Een gemeente zonder ambtswoning moet dus op zoek naar een predikant die bereid is zelf te voorzien in huisvesting.
Ontraden constructies
Gezamenlijk eigendom van een woning door gemeente en predikant wordt sterk ontraden. Dit kan leiden tot conflicten over huur, onderhoud, kosten, waardeontwikkeling en verkoopvoorwaarden.
Ook het verstrekken van een goedkope lening door de gemeente aan de predikant wordt ontraden. Dit is een vorm van beloning boven op het centraal afgesproken traktement en is volgens artikel 2.1 van de generale regeling rechtspositie predikanten niet toegestaan. Bovendien liggen conflicten op de loer bij waardevermindering, betalingsproblemen of wanneer de predikant wil vertrekken.
Wil een gemeente toch een lening verstrekken, dan is volgens ordinantie 11-7-3 voorafgaande toestemming vereist van het classicale college voor de behandeling van beheerszaken. De situatie is veel duidelijker als de gemeente de woning koopt en als ambtswoning aanbiedt, of als de predikant geheel voor eigen rekening de woning koopt of huurt.
Praktische tips voor proponenten en predikanten
Bespreek huisvesting tijdig
Bespreek het thema huisvesting niet te laat met de beroepingscommissie en het college van kerkrentmeesters. Als er een pastorie is, moet vaak het nodige opgeknapt of aangepast worden. Het is goed om de verwachtingen met betrekking tot het woon- en werkgenot duidelijk kenbaar te maken, maar daarbij niet te overvragen. Vraag gemaakte afspraken en toezeggingen schriftelijk (per mail) te bevestigen.
Bezichtig de pastorie grondig
- Let op energieverbruik, WOZ-waarde en staat van onderhoud
- Informeer bij de vorige bewoner of buren naar ervaringen
- Vraag de sleutel om rustig zelf een tweede keer te kijken
- Maak een lijstje van wensen rond woning en tuin
Vraag naar de oplevering
Bij het gaan bewonen van de ambtswoning is het verstandig duidelijke afspraken te maken over de oplevering. In principe moet de predikant zelf zorgen voor de inrichting (behang, verfbeurt, vloerbedekking, gordijnen, meubilair). Daarvoor krijgt de predikant een vaste vergoeding. Het is mogelijk dat de gemeente bepaalde onderdelen voor haar rekening neemt. Dan moet duidelijk worden afgesproken of dit in mindering komt op de vergoeding voor inrichtingskosten.
Onderhoudsplan
Vraag of er een onderhoudsplan voor pastorie en tuin is en bespreek dit ook tijdens het jaargesprek.
Voor uitgebreide informatie over alle arbeidsvoorwaardelijke aspecten van de ambtswoning, raadpleeg de Uitvoeringsbepalingen, de Gids Arbeidsvoorwaarden en het rekenblad op de pagina Arbeidsvoorwaarden predikanten.
