Wat is visitatie?
Visitatie is een vorm van opzicht binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) waarbij een classispredikant of een classicaal college voor de visitatie in een gemeente op bezoek komt. Het woord 'visitatie' komt van het Latijnse 'visitare', wat 'bezoeken' betekent. Doel van de visitatie is de opbouw van de gemeente. De visitatie richt zich daarbij op drie onderwerpen:
- Het geestelijk leven van de gemeente;
- Het gehoor geven aan de roeping van de gemeente, en
- De vervulling van ambten en diensten.
De visitatie is vastgelegd in de kerkorde van de Protestantse Kerk in Nederland, met name in ordinantie 10 ‘Het opzicht’.
Wie zijn betrokken bij de visitatie?
Het toezien of opzicht op gemeenten is een verantwoordelijkheid van de classicale vergadering. In de praktijk geeft de classispredikant hieraan een nadere invulling. Dat doet hij of zij door eenmaal in de vier jaar een bezoek te brengen aan elke gemeente in zijn of haar classis. We spreken dan wel van de ‘gewone’ visitatie. Op die manier wordt een invulling gegeven aan het hiervoor genoemde doel van de visitatie.
Er is daarnaast ook een buitengewone visitatie. Die wordt uitgevoerd door de classicale colleges voor de visitatie en kan plaatsvinden als er spanningen of conflicten zijn binnen een gemeente. In veel gevallen zal een dergelijk bezoek worden afgelegd na een verzoek van de classispredikant of de kerkenraad van die gemeente.
Er is ten slotte ook het generale college voor de visitatie. Die geeft leiding aan de visitatie als geheel.
Hoe is het classicale college voor de visitatie samengesteld?
In ordinantie 10 van de kerkorde wordt uitgelegd hoe het classicale college voor de visitatie is samengesteld. Kort gezegd bestaat een classicaal college uit ten hoogste twaalf leden en een voorzitter. Een uitbreiding hiervan kan alleen in overleg met het generale college voor de visitatie. Alle leden van het classicale college voor de visitatie zijn ambtsdrager of ambtsdrager geweest en zijn lid van een gemeente in de classis. Ongeveer de helft van het aantal leden moet predikant zijn.
Voor een lid van het classicale college voor de visitatie geldt dezelfde termijn als voor kerkenraadsleden. Dat betekent dat ze worden benoemd voor vier jaar en daarna kunnen worden herbenoemd. De termijn mag niet langer zijn dan twaalf jaren.
Hoe gaat de buitengewone visitatie in zijn werk?
De rol van het classicale college voor de visitatie richt zich in de eerste plaats op bemiddeling bij de ontstane moeilijkheden. Dat betekent dat zij hierover het gesprek aangaan met de kerkenraad en waar nodig ook met de gemeenteleden. Ze kunnen daarbij gevraagd en ongevraagd advies geven of een mediation-traject aanbevelen.
De visitatie vangt concreet aan met het houden van een kerkenraadsvergadering onder voorzitterschap van een visitator. De visitatoren kunnen er vervolgens voor kiezen om ook in gesprek te gaan met leden van de gemeente, bijvoorbeeld door het organiseren van een gemeentevergadering. Mocht het nodig zijn, dan kunnen de visitatoren ook deskundigen inschakelen. Aan het einde van de visitatie sturen de visitatoren een schriftelijk verslag aan het classicale college voor de visitatie. Een afschrift daarvan wordt verzonden aan de betrokken kerkenraad en het breed moderamen van de classicale vergadering.
Zoals gezegd heeft een classicaal college voor de visitatie een adviserende rol. Dat betekent ook dat het college de naleving van dergelijke adviezen niet kan afdwingen. De visitatie moet daarom niet worden gezien als een dwangmiddel vanuit de classis, maar dient tot opbouw van een gemeente. Om die reden zal een classicaal college voor de visitatie ook de ontmoeting van gemeenten bevorderen.
