Stappenplan - de schepping dienen
We denken bij diaconaat niet altijd direct aan zorg voor de schepping. Toch lezen we in de kerkorde dat het ‘bevorderen van de zorg voor het behoud van de schepping’ onderdeel is van de diaconale roeping. (Ord. 8 art. 3.1) Het onderstaande stappenplan ondersteunt jouw diaconie bij het vormgeven aan die roeping.
Stap 1 - Basiskennis op orde & gezamenlijk gedragen verlangen
Feiten en cijfers over duurzaamheid
Schade aan de schepping
Sinds de industriële revolutie zijn we de aarde steeds meer gaan zien als een voorraadkamer waar we onbeperkt gebruik van mogen maken. De gevolgen hiervan worden steeds duidelijker: we zien grote schade aan het milieu en een grote afname aan natuurlijk leven. Zo is bijvoorbeeld het aantal wilde dieren wereldwijd tussen 1970 en 2022 met 69% afgenomen. (Living Planet Report (WWF, 2022)
Het meest urgente probleem van dit moment is de toegenomen uitstoot van CO2, die leidt tot verandering van het klimaat (= het geheel van de weersomstandigheden). Dit leidt bijvoorbeeld tot verlies van bodemvruchtbaarheid, overstromingen, woestijnvorming en het sterven van vele dieren en planten. Ook vele miljoenen mensen wereldwijd lijden onder de gevolgen hiervan.
Klimaatonrecht
Klimaatverandering raakt vooral degenen die het minst hebben bijgedragen aan de oorzaak en de minste mogelijkheden hebben zich tegen de gevolgen ervan te beschermen. Ook in Nederland zien we dit, bijvoorbeeld doordat mensen in een huurhuis de gestegen energiekosten niet kunnen betalen en niet de mogelijkheid hebben hun huis energiezuiniger te maken.
Hoop
Ondanks de wereldwijde aandacht voor klimaatverandering en veel mooie initiatieven is er nog niet genoeg verandering gekomen: ons gebruik stijgt nog ieder jaar. Earth Overshoot Day geeft jaarlijks aan op welke dag we wereldwijd de grens van duurzaamheid bereiken.
Gezamenlijk gedragen verlangen
Beginnen bij jezelf is spannend, want duurzaamheid komt dan heel dichtbij. Voor je het weet neem je elkaar de maat en kom je in een sfeer van oordeel en tegenstellingen. Daarom is het belangrijk om te starten bij iets wat bij jullie gemeente past. Kies een concreet onderwerp uit waar gezamenlijke liefde, zorgen, hoop of dromen voor te vinden zijn, en verken duurzaamheid langs dit onderwerp. In de ene gemeente is dit misschien het repaircafé in de wijk, in de andere het steunen van een duurzaam landbouwproject, en weer ergens anders de nieuwe inrichting van de kerktuin. Of misschien wil je de Dankdag voor gewas en arbeid uitgebreid vieren. Kies iets wat bij de gemeente past als beginpunt voor de hele gemeente. Als je de gedeelde ervaringen rond zo'n concreet onderwerp in verbinding brengt met geloofswaarden en de Bijbel, komen ze soms in een heel nieuw licht te staan.
Wil je als diaconie de hele gemeente betrekken bij het thema duurzaamheid? Overweeg dan een van de onderstaande activiteiten als aftrap.
Stap 2 - Analyse eigen context en bepalen wat nodig is
Inventariseer wat bij je gemeente past
Breng in kaart wat bij jouw gemeente past. Door dit goed te doen, voorkom je een valse start. Dit kun je doen door een korte enquête of inventarisatie, bijvoorbeeld na de kerkdienst, via je nieuwsbrief of bij de startactiviteit die jouw gemeente gekozen heeft. Probeer daarbij antwoord te krijgen op de onderstaande vragen:
- Waar is draagvlak/enthousiasme voor of juist weerstand tegen?
- Welke kennis/welk netwerk is aanwezig in jouw gemeente? Kun je daar gebruik van maken?
- Waar is draagkracht (financieel en qua menskracht) voor in de gemeente?
- Welke bestaande kerkelijke activiteiten of processen hebben te maken met duurzaamheid? (zoals kringloopwinkel, verduurzamen pand)
Loop je in dit proces tegen weerstand of conflicten aan? Ga altijd persoonlijk in gesprek, vraag door en toon oprechte interesse. Op die manier krijg je inzicht in de weerstand die er is en bouw je ondertussen aan vertrouwen.
Inventariseer wie al bezig is met duurzaamheid
Overal zijn initiatieven die te maken hebben met duurzaamheid. Van zwerfvuilprikacties tot een schoolmoestuin, van een kringloopwinkel tot een deelauto. Welke zijn er in jouw dorp of wijk? Met wie heeft jouw gemeente al contact en met wie nog niet? Zijn er al gemeenteleden betrokken? Breng dit in kaart en overweeg altijd samenwerking waar dat mogelijk is. Bedenk wat passend is: nemen jullie zelf initiatief of willen jullie een bestaand initiatief versterken? Of iets ertussenin? Zorg er minimaal voor dat je van elkaar weet waar je mee bezig bent en dat je elkaar niet in de wielen rijdt.
Inventariseer wat nodig is en wat je te bieden hebt
Onderzoek niet alleen wat er al is, maar ook wat er nodig is en wat jullie daarin als kerk kunnen bieden. Welke thema’s spelen in jullie dorp of wijk? Is er een duurzaamheidsinitiatief dat een ruimte zoekt voor bijeenkomsten? Misschien biedt jouw gebouw uitkomst. Is er een boer die wil verduurzamen en heb je als kerk landbouwgrond beschikbaar? Misschien kun je de grond aan de boer verpachten. Is er een energiecoöperatie op zoek naar investeerders en heeft de kerk vermogen? Is er weinig groen in de wijk en kan de kerk wel wat tegels wippen? Zoekt de kringloopwinkel vrijwilligers en heb jij die in huis? Kan jouw kliederkerk egelhuisjes maken voor de hele buurt? Wees creatief, durf iets te proberen en denk niet dat kleine dingen er niet toe doen.
Stap 3 – Keuzes maken en uitvoeren
Duurzaam beleid
De diaconale roeping is er voor de hele gemeente. De diaconie mag de gemeente daarin ondersteunen en voorgaan. Bij duurzaamheid in het bijzonder zien we dat het thema het hele gemeente-zijn raakt. Van de eredienst tot het jeugdwerk, van gebouwenbeheer tot het beleggingsbeleid en de keuze van de koffie: duurzaamheid speelt in de hele breedte van de kerk. Een diaconie kan vanuit haar diaconale roeping kiezen om het gesprek hierover in de kerkenraad aan te jagen. Denk daarbij aan de verduurzaming van gebouwen, bezittingen, beheer en inkoopbeleid, maar ook aan hoe dit speelt in het jeugdwerk, het pastoraat en de zondagse dienst. Uiteraard doe je dit niet allemaal tegelijk: geef het tijd en prioriteer op basis van draagvlak en mogelijkheden. In het gesprek over het beleidsplan kunnen deze onderwerpen ter sprake worden gebracht en kunnen plannen worden geborgd in beleid. Ook een aparte duurzaamheidsparagraaf is een mogelijkheid.
GroeneKerken
GroeneKerken is een initiatief van Kerk in Actie en de Maatschappij van Welstand. Bij GroeneKerken vindt je inspiratie, bondgenoten en tools om met duurzaamheid aan de slag te gaan. Je aansluiten is kosteloos en hiermee maak je een keuze om jaarlijks in ieder geval één duurzame stap te zetten die bij jullie past. Is dit een te grote stap of past dit niet bij jullie? Maak dan gebruik van de informatie op de website, in de toolkit en via de gratis nieuwsbrief. (Abonneer je op groenekerken.nl.)
Aan de slag met de zorg voor de schepping
Er is veel (vaak gratis) materiaal beschikbaar voor kerken die aan de slag willen met duurzaamheid. Hieronder vind je een aantal links naar onze eigen materialen, en materialen van andere organisaties die we warm aanbevelen.
