Op deze website gebruiken we cookies om de website te analyseren en te verbeteren. Accepteer de aanvullende cookies om video's te kunnen kijken en ons te helpen bij verdere verbetering van de website. Lees meer over ons cookiebeleid
In de kerkorde staat dat het ‘bevorderen van de zorg voor het behoud van de schepping’ onderdeel is van de diaconale roeping. (Ord. 8 art. 3.1) Onderstaande stappenplan ondersteunt jouw diaconie bij het vormgeven aan die roeping.
Stappenplan - Behoud van de schepping
Hierbij een stappenplan dat bestaat uit de volgende stappen:
Basiskennis op orde & gezamenlijk gedragen verlangen
Analyse van de context & van wat er nodig is
Keuzes maken & uitvoeren
Samenaan de slag
Het volgen van deze stappen, zorgt ervoor dat je als diaconie weldoordacht aan de slag gaat.
1. Basiskennis op orde & gezamenlijk gedragen verlangen
Feiten en cijfers over duurzaamheid
Schade aan de schepping Sinds de industriële revolutie zijn we de aarde steeds meer gaan zien als een voorraadkamer waar we onbeperkt gebruik van mogen maken. De gevolgen hiervan worden steeds duidelijker: we zien grote schade aan het milieu en een grote afname aan natuurlijk leven. Zo is bijvoorbeeld het aantal wilde dieren wereldwijd tussen 1970 en 2022 met 69% afgenomen. (Living Planet Report (WWF, 2022)
Het meest urgente probleem van dit moment is de toegenomen uitstoot van CO2, die leidt tot verandering van het klimaat (= het geheel van de weersomstandigheden). Dit leidt bijvoorbeeld tot verlies van bodemvruchtbaarheid, overstromingen, woestijnvorming en het sterven van vele dieren en planten. Ook vele miljoenen mensen wereldwijd lijden onder de gevolgen hiervan.
Klimaatonrecht Klimaatverandering raakt vooral degenen die het minst hebben bijgedragen aan de oorzaak en de minste mogelijkheden hebben zich tegen de gevolgen ervan te beschermen. Ook in Nederland zien we dit, bijvoorbeeld doordat mensen in een huurhuis de gestegen energiekosten niet kunnen betalen en niet de mogelijkheid hebben hun huis energiezuiniger te maken.
Hoop Ondanks de wereldwijde aandacht voor klimaatverandering en veel mooie initiatieven is er nog niet genoeg verandering gekomen: ons gebruik stijgt nog ieder jaar. Earth Overshoot Day geeft jaarlijks aan op welke dag we wereldwijd de grens van duurzaamheid bereiken.
Gezamenlijk gedragen verlangen
Beginnen bij jezelf is spannend, want duurzaamheid komt dan heel dichtbij. Voor je het weet neem je elkaar de maat en kom je in een sfeer van oordeel en tegenstellingen. Daarom is het belangrijk om te starten bij iets wat bij jullie gemeente past.
Kies een concreet onderwerp uit waar gezamenlijke liefde, zorgen, hoop of dromen voor te vinden zijn, en verken duurzaamheid langs dit onderwerp. In de ene gemeente is dit misschien het repaircafé in de wijk, in de andere het steunen van een duurzaam landbouwproject, en weer ergens anders de nieuwe inrichting van de kerktuin. Of misschien wil je de Dankdag voor gewas en arbeid uitgebreid vieren.
Kies iets wat bij de gemeente past als beginpunt voor de hele gemeente. Als je de gedeelde ervaringen rond zo'n concreet onderwerp in verbinding brengt met geloofswaarden en de Bijbel, komen ze soms in een heel nieuw licht te staan.
Wil je als diaconie de hele gemeente betrekken bij het thema duurzaamheid? Overweeg dan een van de onderstaande activiteiten als aftrap.
proevenpraten.nl: organiseer een bijeenkomst om samen duurzaam eten te ontdekken, te delen en te bespreken.
Micha Cursus - Micha: praktische training om recht te doen, duurzaamheid na te streven en vanuit geloof bij te dragen aan een betere wereld
godindesupermarkt.nl: ontdek de impact van jouw keuzes als consument en hoe geloof richting kan geven aan verantwoord winkelen.
Duurzaamheid betekent dat je voldoet aan de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Daarnaast is duurzaamheid onlosmakelijk verbonden met rechtvaardigheid. Een rechtvaardige verdeling van wat God ons geeft in de schepping doet recht aan alles wat leeft. Dit noemen we ‘ecologische gerechtigheid’. We delen de aarde met alles wat leeft, nu en in de toekomst. In de Bijbel vind je deze gedachten terug in de verantwoordelijkheid van mensen om de schepping te bewerken en te bewaren, naar het voorbeeld van de Schepper. Dit bewerken en bewaren mogen we vormgeven vanuit het perspectief van de sabbat, waarin we een moment van rust, bezinning en verwondering mogen ontvangen. De sabbat geeft regels voor mensen, dieren, de grond en de economie. De Bijbelse waarden rond de sabbat bieden een goed uitgangspunt voor duurzaamheid en ecologische gerechtigheid.
In de geschiedenis, en met name de laatste decennia, zien we dat mensen vaak niet handelen vanuit het perspectief van de sabbat. Steeds meer werd het handelen van mensen bepaald door het geloof in een beheersbare en maakbare wereld en het verlangen naar geluk, gecombineerd met een economische machtspositie van westerse landen en een geloof in ‘de markt’. Dit heeft ertoe geleid dat de schepping vaak in de eerste plaats beschouwd wordt als instrument van het menselijke streven naar maakbaarheid en geluk. We hebben onszelf en de schepping gaandeweg ‘losgedacht’ van de Schepper, en zijn de schepping gaan zien als een voorraadkamer waar de mens gebruik van kan maken. Dit is niet in lijn met het in dankbaarheid aanvaarden van wat God ons gegeven heeft en de eerbied voor God als eigenaar van zijn geliefde schepping. Het weerhoudt ons ervan te ontvangen wat God ons geeft: de verwondering en dankbaarheid over zijn mooie schepping, het mogen bewerken en bewaren van die schepping, en de rust en de vreugde van de sabbat. Het beschadigt Gods mooie schepping, het beschadigt onze relaties en het beschadigt ons mensen. De kerk is geroepen om zich hierop te bezinnen in denken en doen en zich hierover uit te spreken.
Om te komen tot een andere manier van omgaan met Gods schepping, is allereerst een herbezinning nodig. Met alleen zonnepanelen en tweedehands kleding zijn we er niet; er is een wezenlijke verandering nodig in onszelf. In de kerk kennen we woorden uit de Schrift, verhalen, rituelen, gebeden en muziek die helpen ruimte te geven aan deze verandering, en die vormgeven aan onze zorgen, angst, rouw, verwondering, schuld, vergeving en verzoening. We mogen groeien in de verwondering over Gods prachtige schepping en de hoopvolle verbeelding van Gods toekomst met zijn schepping. Ook doen is onderdeel van deze herbezinning. De kerk kan een oefenplaats zijn in nieuwe manieren van denken, voelen en handelen. Zo mogen we groeien in de liefde, moed en eensgezindheid in de zorg voor de schepping.
Er zijn grote verschillen in de samenleving, maar in het algemeen is er een groeiend besef van de urgentie van de klimaatcrisis, van 65% in 2019 naar 74% in 2023. (Tussen duurzaam denken en duurzaam doen, onderzoek SCP en PTHU 2024) Steeds meer mensen maken zich zorgen over het klimaat en vinden dat er ‘iets’ moet gebeuren. Toch komen we maar moeilijk tot echte verandering. Dit om uiteenlopende en zeer begrijpelijke redenen, zoals angst voor polarisatie en hoge kosten, boosheid over oneerlijk klimaatbeleid of gewoonweg ‘niet weten hoe’. Ook vragen we ons af of onze eigen keuzes wel zin hebben als de wereld in het groot niet verandert. De kerk kan een plek zijn om de kloof tussen duurzaam denken en doen te overbruggen.) Toch is er hoop. Want daar waar zorg wordt gedragen, zelfs in het klein, zien we de grote herstelkracht van Gods schepping. Een mooi voorbeeld is het verhaal van Jadav Payeng uit India. Hij begon in 1979, na een grote overstroming die tot verwoestijning leidde, helemaal alleen met het planten van bomen. 30 jaar later biedt een bos van 550 hectare een thuis aan herten, slangen en neushoorns. Zelfs olifanten zijn teruggekeerd, en ook voor mensen is dit gebied weer leefbaar geworden. Dit soort voorbeelden mogen ons motiveren om handen en voeten te geven aan onze roeping betreffende de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid voor de zorg voor het behoud van de schepping.
Inventariseer wat bij de gemeente past Breng in kaart wat aansluit bij jouw gemeente om een valse start te voorkomen. Dit kan via een korte enquête na de kerkdienst, in de nieuwsbrief of bij een startactiviteit. Vraag je af:
Waar is draagvlak of weerstand voor?
Welke kennis/netwerken zijn er?
Waar is draagkracht (financieel en qua mensen)?
Welke kerkelijke activiteiten hebben te maken met duurzaamheid (bijv. kringloopwinkel, verduurzamen pand)?
Als er weerstand of conflicten zijn, ga persoonlijk in gesprek en toon interesse om inzicht te krijgen en vertrouwen op te bouwen.
Inventariseer wie al bezig is met duurzaamheid Duurzaamheidsinitiatieven zijn overal: van zwerfvuilacties tot schoolmoestuinen. Breng in kaart welke er al zijn in je wijk, met wie je al contact hebt en overweeg samenwerking. Bedenk of je zelf initiatief neemt, een bestaand initiatief versterkt of een combinatie van beide. Zorg dat je van elkaar weet wat je doet en voorkom overlap.
Inventariseer wat nodig is en wat je te bieden hebt Kijk niet alleen naar wat er al is, maar ook naar wat er nodig is en wat jullie als kerk kunnen bieden. Hebben lokale initiatieven ruimte nodig? Kan de kerk landbouwgrond of investeerders bieden? Kunnen jullie helpen met vrijwilligers of projecten (zoals groenvoorziening of het maken van egelhuisjes)? Denk creatief en durf kleine dingen te proberen.
3. Keuzes maken en uitvoeren
Duurzaam beleid
De diaconale roeping is er voor de hele gemeente. De diaconie mag de gemeente daarin ondersteunen en voorgaan. Bij duurzaamheid in het bijzonder zien we dat het thema het hele gemeente-zijn raakt. Van de eredienst tot het jeugdwerk, van gebouwenbeheer tot het beleggingsbeleid en de keuze van de koffie: duurzaamheid speelt in de hele breedte van de kerk. Een diaconie kan vanuit haar diaconale roeping kiezen om het gesprek hierover in de kerkenraad aan te jagen. Denk daarbij aan de verduurzaming van gebouwen, bezittingen, beheer en inkoopbeleid, maar ook aan hoe dit speelt in het jeugdwerk, het pastoraat en de zondagse dienst. Uiteraard doe je dit niet allemaal tegelijk: geef het tijd en prioriteer op basis van draagvlak en mogelijkheden. In het gesprek over het beleidsplan kunnen deze onderwerpen ter sprake worden gebracht en kunnen plannen worden geborgd in beleid. Ook een aparte duurzaamheidsparagraaf is een mogelijkheid.
GroeneKerken is een initiatief van Kerk in Actie en de Maatschappij van Welstand. Bij GroeneKerken vindt je inspiratie, bondgenoten en tools om met duurzaamheid aan de slag te gaan. Je aansluiten is kosteloos en hiermee maak je een keuze om jaarlijks in ieder geval één duurzame stap te zetten die bij jullie past. Is dit een te grote stap of past dit niet bij jullie? Maak dan gebruik van de informatie op de website, in de toolkit en via de gratis nieuwsbrief. (Abonneer je op groenekerken.nl.)
Aan de slag met de zorg voor de schepping
Er is veel (vaak gratis) materiaal beschikbaar voor kerken die aan de slag willen met duurzaamheid. Hieronder vind je een aantal links naar onze eigen materialen, en materialen van andere organisaties die we warm aanbevelen.
