Contextueel bijbellezen is een manier van lezen die allereerst stil staat bij onszelf, en daarna de Bijbel opent om de realiteit te toetsen aan een bijbelverhaal. Welk nieuw licht werpt het verhaal op onze vragen? Waar zet het ons toe aan? Deze instructie geeft aanwijzingen over de manier waarop een bijbelstudie vormgegeven kan worden én wat de bedoeling is van deze methode.
Voorbereiding
Zorg dat u een aantal dingen voorbereid hebt:
- Materiaal: Zorg dat er voldoende Bijbels en liedboeken zijn, en papier en pennen om notities te maken. Grote vellen papier en stiften/markers voor het verzamelen van de antwoorden. Het mooist is als die grote vellen papier ook ergens opgehangen kunnen worden (met tape of op een flipover-bord) waar ze voor iedereen zichtbaar zijn.
- Liturgie: Probeer te werken in een kring zonder tafel. In het midden legt u een mooi doek of kleed, met daarop een kaars, een Bijbel en eventueel symbolen die bij de tekst passen. Sfeer is belangrijk, maar ook een rustige omgeving is van belang, hopelijk zonder al te veel omgevingsgeluid en zonder mobiele telefoons die mensen uit het proces halen.
Groepsdynamiek
De groepsdynamiek is een belangrijk aandachtspunt bij deze manier van samen bijbellezen. Iedereen moet gehoord worden. Daarom werken we veel in kleinere groepjes en soms twee aan twee. Om die reden wordt er ook gewerkt met verschillende vormen, zoals teksten, foto’s, tekeningen, theater, muziek en gedichten. Mensen leren op verschillende manieren en drukken zich op verschillende manieren uit, daar proberen we aandacht aan te geven. Het is goed om voor het voorlezen van de bijbelteksten en het opschrijven van dingen steeds weer iemand anders uit de groep te vragen.
Nodig mensen uit om te vertellen wat ze denken, wat ze lezen. Er is geen goed of fout, er hoeft ook geen uiteindelijke conclusie getrokken te worden. We zijn niet bij de gebeurtenis in de bijbeltekst geweest, dus we weten niet precies wat er gebeurde. We mogen daarover nadenken, en zoeken wat het betekent voor ons.
Rol van de facilitator
De facilitator is niet de ‘leider’ van de bijbelstudie. Het is iemand die het proces begeleidt en daar ook in meedoet, zodat het echt een gezamenlijke oefening wordt, een gemeenschappelijk leesproces. Het is wel handig dat de facilitator zich enigszins voorbereidt op het thema en de bijbelteksten, zodat hij/zij waar nodig wat extra informatie kan inbrengen. Hiervoor wordt in de bijlage bij elke bijbelstudie steeds een handreiking gegeven. Desgewenst kan natuurlijk ook de rol van facilitator gewisseld worden per bijeenkomst. Probeer iedereen aan bod te laten komen, ieders mening is belangrijk. Probeer alle deelnemers steeds rondom de tekst bij elkaar te houden, verwijs naar de tekst.
Waarom contextueel bijbellezen?
In een contextuele bijbelstudie gaat het om de combinatie van gesprek over wat er gaande is in onze eigen sociaal-maatschappelijke context én het gezamenlijk bestuderen van een tekst uit de Bijbel. Hierom noemen we de methode ‘contextueel bijbellezen’: we lezen vanuit en met het oog op onze eigen sociaal-maatschappelijke context een gedeelte uit de Bijbel.
Elke stap in de bijbelstudie heeft een bedoeling. De bijbelstudie is zo opgebouwd dat hij erop gericht is iedereen te laten spreken, en te laten onderzoeken wat er in de tekst staat, waar die over gaat en welke betekenis die kan hebben in ons leven nu.
We lezen niet zomaar, maar laten de studie ingebed zijn in een liturgie. We vragen de aanwezigheid van God bij het lezen, die mag ons inspireren en helpen zoeken naar de betekenis voor ons. Daarom beginnen en sluiten we af met een korte viering.
Methode
De methode van contextueel bijbellezen is opgebouwd uit 3 fases: zien, in gesprek met de tekst en handelen.
Zien gaat over ons eigen leven: wat speelt er in ons leven, wat gebeurt er in onze context? Dit kan een heel open vraag zijn in de groep, maar u kunt dit als facilitator ook sturen. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat u graag een thema onder de aandacht wil brengen. Of beter nog: dat de groep een onderwerp wil bespreken dat urgent voor hen is en hen raakt. Iets waarover ze uit eigen ervaring kunnen spreken, waar ze betrokken bij zijn. De voorbeeldstudies op de website beginnen bijna allemaal met een specifiek thema. De thema’s worden geïntroduceerd met een vraag, een artikel, of een afbeelding.
Vaak nodigt dit ook uit om samen na te denken over structuren in onze samenleving die niet goed zijn, die mensen uitsluiten bijvoorbeeld. De groep spreekt hier uit eigen ervaring. Deze fase helpt ook om het ijs te breken en als het ware de neuzen dezelfde kant op te zetten, te focussen op het thema of de tekst van de avond. De kunst voor de facilitator is om een sfeer van vertrouwen te creëren.
In de volgende fase gaan we in gesprek met de tekst. Dit noemen we ook wel ‘oordelen’. Daarmee wordt bedoeld: wat zegt de Bijbel over diezelfde situatie en hoe wij daarmee omgaan? Het is dus niet een ‘veroordelen', maar een ‘opnieuw beoordelen’, in een nieuw licht. De Bijbel wordt als het ware betrokken bij ons gesprek over wat er gaande is, als een kritische stem van buiten. Kan de tekst ons op een andere manier laten kijken naar onze werkelijkheid? Het gaat er dan allereerst om de bijbeltekst zorgvuldig te lezen binnen de context van de Bijbel en zo mogelijk te onderzoeken wat er in de tijd waarin de tekst is opgeschreven speelde.
We reiken vragen aan om de wereld van de tekst in te stappen. Eerst proberen we de tekst zelf goed te lezen en belangrijke details te ontdekken. Wat gebeurt er nu eigenlijk in de tekst? Vervolgens kan het helpen om ook naar de wereld achter de tekst te vragen. Wat speelde er toen, in welke structuren leefden mensen, wat gebeurde er in hun levens? Door steeds dieper te graven, ontdekken we de wereld van toen. We ontdekken dat de situaties waarin mensen toen leefden niet altijd zoveel verschillen van onze levens nu. Ergens overlappen onze werelden elkaar.
Door te zoeken naar de rol en de stem van God in het verhaal, ontdekken we dat zijn bevrijdende boodschap voor toen ook kracht geeft voor ons leven nu en ons mag aanzetten tot handelen. Wat is de boodschap van de tekst voor ons leven? Kunnen we iets doen, geïnspireerd door de boodschap uit de tekst? Dit is de laatste fase. De gedachten, voornemens en inspiratie kunnen gedeeld worden aan het einde in een korte viering.
De voorbeeldbijbelstudies op de website volgen in het algemeen het volgende stappenplan:
- Stap 1: Openen en kennismaken (Viering)
- Stap 2: Introductie en context (Zien)
- Stap 3: De Bijbel openen (In gesprek met de tekst)
- Stap 4: De tekst bestuderen (In gesprek met de tekst)
- Stap 5: In kleine groepjes de tekst bestuderen (In gesprek met de tekst)
- Stap 6: Terugkoppeling vanuit de kleine groepjes naar de grote groep (In gesprek met de tekst)
- Stap 7: Terugkoppelen aan eigen leven en context (Handelen)
- Stap 8: Afsluiting (Viering)
In de afgelopen jaren zijn er al veel bijbelstudies gehouden volgens de methode Op verhaal komen. Vanuit deze ervaringen komen specifieke thema’s steeds weer in beeld. Graag delen we enkele bijbelstudies die ontstaan zijn vanuit de Nederlandse samenleving rond thema’s als eenzaamheid, vluchtelingen, verharding in de maatschappij, prestatiedruk en de toekomst van de kerk. U kunt ze gratis downloaden en waar nodig aanpassen voor uw eigen groep.
Bijbelstudie over woningnood
Nehemia 5: 1-13
De overspannen woningmarkt zorgt in onze tijd voor scheve verhoudingen tussen woningeigenaar, huurder en woningzoekende. In de tijd van Nehemia werden er ook hoge belastingen geheven, die ertoe leidden dat mensen zich steeds verder in de schulden staken. Nehemia roept bestuurders inclusief zichzelf ter verantwoording. Op deze manier worden zowel medemensen als God tekort gedaan! Nehemia stelt ons de vraag tot wie wij onze verontwaardiging richten. Maar ook: wat kunnen diaconieën in deze tijd doen om mensen onderdak te bieden?
Bijbelstudie Het goede leven
Bijbelstudie Een goed gesprek
Johannes 4
Een goed gesprek over wat van waarde is, over wat je gelooft of waar je op vertrouwt – dat is moeilijk. Gêne, vrees om de ander af te schrikken, een gevoel van kwetsbaarheid, moeite om de juiste taal te vinden… het maakt dat je stil blijft? In gesprekken met kinderen, familieleden, buren, vrienden. Zou je het wel willen, om openhartiger te spreken met een ander, over dat wat je bezielt? Wat kan je helpen?
Bijbelstudie over de Bijbel
Lucas 24:13-35: Emmaüsgangers
Deze bijbelstudie is gemaakt over het verhaal waar de methode van contextueel bijbellezen op gebaseerd is: de Emmaüsgangers. De stappen in dit verhaal zijn de stappen van deze methode van lezen. Daar zoomen we op in, terwijl we nadenken over wat de Bijbel voor ons betekent en hoe Jezus tot ons spreekt door de Bijbel.
Bijbelstudies over vluchtelingen
Exodus 2: 15b-22: Mozes als vreemdeling
Deze bijbelstudie neemt je mee in het verhaal van Mozes die zich een vreemdeling voelde en daagt uit om na te denken over wanneer we ons zelf een vreemdeling voelen, of vervreemd van wat er om ons heen gebeurt. Ook kan het aanleiding zijn voor een gesprek hoe we met vreemdelingen/vluchtelingen omgaan.
Daniël 1: Identiteit in het geding
Daniël en zijn vrienden komen terecht in een ander land en worden gedwongen zich aan te passen. Wat doet dit met hun identiteit? Wat willen ze niet opgeven en waarom niet? We denken na over onze eigen verhalen rond ‘vreemdeling’ zijn en lezen het verhaal van de Syrische Besan die naar Nederland vluchtte. Hoe gaan we om met mensen die ontheemd zijn geraakt?
Bijbelstudies over Groen en Duurzaam
2 Samuël 23: 13-17: Eerlijke kleding
Deze bijbelstudie helpt ons na te denken over waar onze spullen vandaan komen en wat er voor nodig is om ze te maken. Aan de hand van een onbekend stuk over David kunnen we in gesprek over onze consumptie.
Psalm 8: de aarde en hoe we met haar omgaan
Psalm 8 is een loflied op de aarde. Tegenwoordig is het een hele uitdaging om goed voor die aarde te zorgen. Op een creatieve manier nadenken over onze omgang met de aarde is waar deze bijbelstudie ons toe uitdaagt.
Genesis 41: 1-36: Klimaatverandering
Spreken over klimaatverandering is actueel en niet altijd makkelijk. In deze bijbelstudie worden we uitgenodigd in gesprek te gaan over hoe het thema ons raakt en zet de bijbeltekst ons aan het denken over het perspectief op langere termijn. Wat kunnen we daarin als kerk of gespreksgroep betekenen?
Bijbelstudies over Kerk-zijn
Lucas 15: 8-9: Het verloren muntje
Tijdens deze bijbelstudie gaan we in gesprek over wat we missen. In ons leven, in de kerk. Wat vinden we waardevol, wat zijn we kwijtgeraakt en hoe gaan we daarmee om?
Marcus 6: 30-44: wat heb ik te delen
Dit bekende verhaal gaat over de 5 broden en 2 vissen. Is dit een wonder van Jezus, of gebeurt er in dit verhaal iets wat in onze kerk ook kan gebeuren? Samen delen, wat gebeurt er dan?
Lucas 10: 1-16: kerk in de marge
Aan de hand van het verhaal van de uitzending van de 70 discipelen denken we na over kerk in de marge. Wat betekent het als je als christenen in de minderheid bent in Nederland? Deze bijbelstudie geeft de optie om je te verdiepen in verhalen van christenen in Pakistan.
Ezechiël 37: 1-14: het dal van de dorre doodsbeenderen
Dit visioen van de profeet Ezechiël is fascinerend: een dal vol met botten komt tot leven. Door dit visioen te lezen denken we na over onze kerk, wat doet het ons dat de kerk steeds meer naar de marge gaat? En hoe inspireert dit beeld ons, kan onze kerk ook weer tot leven komen, en hoe? Wat is onze rol, kunnen wij een profeet zijn voor onze kerk?
Exodus 24:12-18: God ontmoeten
Hoe kijken wij naar God, wat is ons godsbeeld en heeft dat invloed op ons leven en hoe we christen zijn? In deze bijbelstudie gaan we in gesprek over hoe wij God ervaren en ontmoeten en lezen we het verhaal van Mozes die God ontmoet.
Bijbelstudies over Hulp/Zorg
Lucas 11:1-13 Over Vragen en Ontvangen
Deze bijbelstudie over Lucas 11 gaat over Geven en ontvangen, naar aanleiding van het Onze Vader. Wat kunnen we een ander geven, en kunnen we zelf ook ontvangen van een ander? En wat vragen en krijgen we van God?
Johannes 5:1-15 Eenzaamheid
Eenzaamheid is een belangrijk thema in onze samenleving, steeds meer mensen lijden eraan. Ondanks dat iedereen met elkaar in contact lijkt te staan door de social media, voelen velen zich eenzaam. Jongeren en ouderen. We lezen het verhaal van de verlamde man die alleen bij het water lag en niemand had om hem te helpen als het water in beweging kwam. Juist deze man zag Jezus en genas hem. Hoe helpt dit verhaal ons als we ons eenzaam of alleen voelen?
Marcus 10:46-52: Om hulp vragen
Deze bijbelstudie gaat over het vragen om hulp, iets wat we allemaal moeilijk vinden. Bartimeus vraagt Jezus om hulp. Wanneer durven wij om hulp te vragen, alleen als er iets heel ergs gebeurt, of het echt niet meer gaat? En waarom doen we dat niet makkelijker?
2 Samuël 13:1-22: #metoo
Het verhaal van de verkrachting van Tamar is gruwelijk, maar helpt om in gesprek te gaan over geweld, seksueel geweld. Tegen vrouwen en mannen. Uitermate actueel na de #metoo discussie en het gegeven dat er nog steeds regelmatig vrouwen en meisjes, en soms ook jongens verkracht worden. Hoe gaan we met hen om en wat kunnen we in de samenleving en vanuit de kerk doen?
Matteüs 26:1-17 - Lichamelijkheid
Een bijbelstudie over lichamelijkheid: hoe kijken we naar ons lichaam, waarom vinden we dit een lastig onderwerp om over te praten? We lezen de tekst over het balsemen van het lichaam van Jezus en denken met elkaar na over wat de invloed is van hoe we naar lichamen en ons eigen lichaam kijken.
Bijbelstudies over maatschappelijke thema’s
Marcus 7:24-30: Racisme en discriminatie
Een bijbelstudie om in gesprek te gaan over racisme en discriminatie. Thema’s die in Nederland regelmatig oplaaien, zoals elk jaar weer rond de zwartepietendiscussie. Wat vertelt de ontmoeting tussen Jezus en de vrouw die Hem om broodkruimels smeekt ons over dit thema?
Lucas 19: 1-10: Uitsluiting
Een bijbelstudie over een rijke man die buitengesloten wordt. Waarom is dat? En wat gebeurt er als er geschud wordt aan de onderlinge (machts)verhoudingen? We worden aan het denken gezet over hoe makkelijk het is te oordelen als je deel bent van de grote groep. Over hoe eenzaam het kan zijn wanneer je buiten de gemeenschap staat. Jezus doet iets dat tegen alle verwachtingen en (ongeschreven) regels van zijn tijd ingaat en dat blijft niet zonder gevolgen.
Marcus 9:33-37 en 10:13-16: Wie is er belangrijk?
Wie is er belangrijk? In deze bijbelstudie maken we een piramide: wie heeft er macht in onze samenleving, en wie is er helemaal niet belangrijk? Aan de hand van de bijbeltekst over worden als een kind en Jezus die de kinderen bij zich roept, kijken we naar wie er belangrijk zijn in de ogen van God. Zien wij het wel goed?
Johannes 9: 1-7: Vooroordelen
Aan de hand van het verhaal van de genezing van de blinde man gaan we in gesprek over vooroordelen. Hoe kijken we naar anderen, en wat heeft dat voor invloed? Er zijn een paar cartoons bijgevoegd om vooroordelen bespreekbaar te maken.
Matteüs 4:1-11: Verleidingen
Waar laten we ons toe verleiden, welke dingen beheersen ons (te)veel in ons leven? Aan de hand van het verhaal van de verzoeking van Jezus in de woestijn denken we daar over na met elkaar.