Hoe kun je als gemeente een gespreksavond over Israël en Palestina faciliteren?

Hier delen we een aantal werkvormen om een gespreksavond te organiseren in de gemeente. Het zal per gemeente verschillen welke werkvormen passend zijn.

Vooraf: bepaal het doel van de avond

Bespreek vooraf met elkaar wat het doel is van de avond. Waar is op dit moment behoefte aan in de gemeente? Bijvoorbeeld:

Ophalen in de gemeente hoe het onderwerp Israël en Palestina leeft in de gemeente (gespreksavond, zie hieronder).
Meer inzicht krijgen hoe binnen de theologie is nagedacht over de relatie Kerk en Israël en hoe dit zijn doorwerking heeft gehad binnen de Protestantse Kerk. Waar komt de term ‘onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël’ vandaan?
Meer inzicht krijgen in het perspectief van Palestijnse christenen. Introductie in Palestijnse bevrijdingstheologie.
Een plan van aanpak ontwikkelen hoe we in onze lokale context (stad/dorp/kerk) om kunnen gaan met de spanningen rond dit thema. Zoals contact met moskee en synagoge, rondetafelgesprekken of ontmoetingen organiseren.

Stap 1: gebed

Breng van tevoren als organisatoren de bijeenkomst in gebed bij God. Bid om de leiding van zijn Geest. Bid voor de deelnemers die zullen komen, de spanning die er wellicht kan zijn onder hen. Bid voor de gespreksleider.

Het is ook goed om aan het begin van de bijeenkomst te starten met gebed. God wil met zijn Geest in ons midden zijn en ons leiden.

Een mooie vorm kan ook zijn om de aanwezigen uit te nodigen een woord of korte tekst op een papier te schrijven. Dit gebeurt in stilte. De gespreksleider zamelt alle gebedsintenties in en leest ze voor, als gebed. Steek er een kaars bij aan.

Stap 2: creëer een veilige ruimte

Voor een goed gesprek is het van belang dat deelnemers zich veilig voelen om zich te uiten.

1. Een duidelijk kader

Begin de avond met een korte introductie op het doel van de avond. Zo weten deelnemers wat ze kunnen verwachten.

Waarom voeren we dit gesprek?
Wat is het doel van dit gesprek?
Wat gaan we precies bespreken?
Wat gebeurt er met de uitkomsten?

Wees ook helder over de verschillende rollen van de gespreksdeelnemers. Is er bijvoorbeeld iemand die het gesprek leidt? Is er een predikant of kerkenraadslid aanwezig met een specifieke rol? Is er iemand die aantekeningen maakt? Geef dat dan vooraf duidelijk aan, zodat iedereen weet wat ze van elkaar kunnen verwachten en er zo min mogelijk ruimte is voor eigen interpretatie.

Bron: 7 handvatten om een veilig gesprek te voeren | Great Place To Work

2. Randvoorwaarden

Voor een goed gesprek is het van belang afspraken met elkaar te maken over de randvoorwaarden van zo’n gesprek. Vraag aan gemeenteleden wat zij nodig hebben om zich uit te spreken en om zich gehoord te voelen. Schrijf deze punten op een flipover, zodat de gespreksleider naar deze punten kan verwijzen tijdens het gesprek.

Je kunt er ook voor kiezen om een aantal afspraken alvast op een flipover te noteren (om mensen een idee te geven) en die vervolgens te laten aanvullen.

Randvoorwaarden kunnen zijn:

We zijn volledig aanwezig en niet aan het multitasken (bijvoorbeeld een nieuws-app checken, praten met onze buurman/buurvrouw)
We laten elkaar uitspreken
Het is oké om het met elkaar oneens te zijn
...

Bernard Terlouw (predikant te Nijbroek) stelde samen met collega-voorganger Erik Merx deze ‘richtijn voor een gesprek met respect’ op (gebaseerd op materiaal van de Presbyterian Church USA).

Het creëren van een ‘safe space’ in Israël

Het Rossing Center, partner van Kerk in Actie, heeft al decennialang ervaring met dialoogwerk in Israël. Dit is na 7 oktober alleen maar moeilijker geworden. Toch zijn er ook hoopgevende geluiden. Onderstaande reacties van deelnemers laten het belang van een ‘veilige ruimte’ zien:

De student
"De groep voelde voor mij als een onbewoond eiland, weg van de gekte daarbuiten. Ik had het gevoel dat we wel werden beïnvloed door de buitenwereld, maar vanbinnen voelde ik me beschermd en veilig."

De Joodse rabbijn
"Dit was niet zomaar een veilige ruimte — het was een betekenisvolle ruimte. Jullie daagden ons uit om de olifant in de kamer te benoemen. Ik weet dat er nog steeds pijnlijke kwesties zijn die we niet hebben aangekaart, maar dit was een van de weinige groepen waarin ik het gevoel had dat ik mijn angsten, mijn pijn en mijn woede over de huidige situatie kon uiten."

De moslimleider
"Bewustzijn van conflict is cruciaal. Erkenning is een onderdeel van heling. Erkenning opent deuren. Ontkenning en het wegwuiven van verhalen staan vooruitgang in de weg, ze veroorzaken juist het tegenovergestelde."

Tips voor het creëren van een veilige ruimte

Benadruk in je uitnodiging dat iedereen in de gemeente welkom is. Je hoeft dus geen duidelijk standpunt over het onderwerp te hebben. Ieders stem doet ertoe, het gaat immers om een gespreksavond. Je deelt met elkaar wat verwart, wat boos of verdrietig maakt, hoop geeft, vertrouwen wekt.
Maak gebruik van verschillende werkvormen zodat zo veel mogelijk mensen mee kunnen doen. Gemeenteleden hebben immers verschillende leer- en communicatiestijlen (praten, schrijven, tekenen).
Creëer de mogelijkheid voor mensen om een time-out te nemen en uit het gesprek te stappen. Stel mensen aan die mee kunnen lopen en geef van tevoren duidelijk aan wie dit zijn (bijvoorbeeld een predikant of pastoraal ouderling).
Herinner mensen eraan dat persoonlijke ervaringen en emoties ertoe doen. Emoties zijn volop onderdeel van onze levens.
Benadruk het belang van empathie, ook als meningen verschillen. Kunnen we de ander begrijpen?
Behalve emoties doen ook feiten en inhoud ertoe. Laat deelnemers hun bronnen benoemen waarmee ze hun punten onderbouwen. Claims moeten op feiten gebaseerd zijn, niet slechts op gevoel of van horen zeggen.

Het verschil tussen ‘safe space’ en ‘brave space’

Een ‘safe space’ (veilige ruimte) creëert een omgeving waar deelnemers het oneens met elkaar kunnen zijn op een respectvolle manier. Wanneer mensen zich veilig voelen, zullen ze meer geneigd zijn deel te nemen aan een betekenisvolle dialoog en van de ander willen leren.

Een ‘brave space’ (moedige ruimte) is een omgeving waar mensen worden uitgenodigd om open, eerlijk en respectvol moeilijke of gevoelige gesprekken te voeren. In tegenstelling tot een ‘safe space’ (gericht op veiligheid en bescherming) draait een ‘brave space’ om moed: deelnemers durven kwetsbaar te zijn, verschillen te bespreken en soms ongemak te ervaren om zo samen te leren en te groeien.

Stap 3: het daadwerkelijke gesprek

Wanneer je voor het eerst in gesprek gaat over dit onderwerp is het aan te raden een gespreksavond te organiseren waarin gemeenteleden hun persoonlijke ervaringen kunnen delen.

Vragen die je daarbij kunt stellen:

Hoe raakt het conflict in Israël en Palestina je persoonlijk?
Kun je specifiek aangeven wat het met je gedaan heeft en welke invloed het op je heeft gehad?
Wat is je grootste angst?
Wat is je grootste verlangen?

Op bovenstaande vragen kunnen heel verschillende antwoorden volgen. De een zal vooral begaan zijn met de veiligheid van Israël en het lot van de gegijzelden, de ander zal spreken over de genocide die plaatsvindt in Gaza. Weer een ander zal zijn gevoel van machteloosheid uitspreken over het conflict. Al deze persoonlijke verhalen mogen naast elkaar bestaan.

Dat zal niet voor elke deelnemer even gemakkelijk zijn. Het kan dan helpend zijn om te benadrukken dat we hier zijn om elkaar te horen. Dat vraagt ook van iedere deelnemer om voorzichtig te zijn met stelligheid rond het eigen standpunt. In andere woorden: je eigen mening even te parkeren om echt te kunnen luisteren naar de ander.

Een vervolgvraag kan dan zijn:

Hoe kunnen we in al onze verscheidenheid in verbinding blijven met elkaar? Is er op bepaalde punten herkenning, bijvoorbeeld als het gaat om gezamenlijke angsten en verlangens?

Het is niet erg als je niet alle vragen of werkvormen kunt doen die je van tevoren hebt voorbereid. Kijk wat er op dat moment nodig is en hoe ver de groep wil gaan. Het zou heel goed kunnen dat je een heel uur vult met de vraag ‘Wat raakt je het meest in het conflict in Israël en Palestina’? Dat is helemaal prima.

Tip: Om het niet alleen bij woorden te laten, kan de bijeenkomst afgewisseld worden met een goed gekozen filmpje of muziekfragment.

Stap 4: hoe nu verder?

Bespreek met elkaar of er behoefte is aan een vervolg. Bijvoorbeeld nog een gespreksavond, een inhoudelijke avond met een spreker, een gezamenlijke actie, een prekenserie?

Welke stappen zijn er nodig om met elkaar het gesprek te blijven voeren en betrokken te blijven op het thema Israël en Palestina?
Welke praktische afspraken kunnen we hierover maken met elkaar?

Stap 5: check-out

Laat een aantal (of alle) deelnemers terugkoppelen hoe ze de avond hebben ervaren. Je biedt hiermee een formeler alternatief voor het gesprek bij de koffie, waar vaak rake dingen worden gezegd over de beleving die deelnemers hadden bij het gesprek. Zeker bij pittige gesprekken zijn mensen vaak nog emotioneel aan het einde van het gesprek. Door hierbij stil te staan, verlaten de deelnemers het gesprek vaak comfortabeler.

Vragen die je hierbij kunt stellen:

Wat ik hier wil laten is … en wat ik mee wil nemen is … Niet iedereen weet wat hij/zij hier wil laten, dat geeft niet. (Dit is vooral behulpzaam als het gesprek moeizaam verliep.)
Als je de bijeenkomst in één woord zou samenvatten, welk woord zou dit voor jou dan zijn? (Dit is vooral behulpzaam bij een goed verlopen gesprek. Niemand zit te wachten op een rondje: pijnlijk, vermoeiend, energielek.)
Met welk gevoel verlaat je dit gesprek?

Stap 6: sluit af met gebed

Sluit de bijeenkomst weer af met gebed. Wellicht heeft de avond mensen aan het denken gezet of veel emoties opgeroepen. Dan is het goed om dit alles bij God te brengen. Bid om zijn leiding voor het vervolg.

Bid bovenal voor de mensen in Israël en Palestina. Deze betrokkenheid in gebed is een enorme bemoediging voor hen.

Gespreksavond over Israël en Palestina