Op zaterdag 27 september wordt in Utrecht de ‘Inspiratiedag Muziek in de kerk’ gehouden. Een programma met nieuwe liederen en praktijken, gericht op de lokale gemeente: wat kunnen zij meenemen naar hun eigen context? Daarom is de dag voor kerkmusici én voorgangers.
En dat is niet zonder reden, vertelt ds. Oane Reitsma, medewerker eredienst en kerkmuziek bij de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk. “Kerkmusici en voorgangers bereiden wekelijks de dienst voor, en het is mooi als ze dat in samenspraak doen. Als ze samen de inspiratiedag bezoeken, kunnen ze na afloop samen naar bestaande liturgie kijken: kan het ook anders?”
Muzikale praktijk
Vijf lokale gemeenten houden deze dag een presentatie over hun muzikale praktijk. Dat doen ze met de musicus en de voorganger uit de gemeente samen, vertelt Reitsma. “We horen graag hoe het in de praktijk gaat: hoe werkt het bij jullie, hoe stemmen jullie af, wat is het sterke punt van hoe jullie vieren en wat kunnen anderen daarvan leren? Vanwege de locatie van de dag, de Utrechtse binnenstad, zijn het met name stadskerken die een presentatie doen, maar de presentaties zijn zodanig dat ook kleine gemeenten en dorpsgemeenten er wat aan hebben.”
Gezamenlijke waarden
De inspiratiedag belooft een kennismaking met nieuwe liederen en praktijken. “In veel lokale gemeenten is de liturgie behoorlijk statisch”, weet Reitsma. “Als ik als gastpredikant in een gemeente vraag hoe de liturgie eruitziet, krijg ik vaak als antwoord: gewoon. Lokale kerken kennen vaak alleen de eigen praktijk, terwijl er elders veel mooie dingen gebeuren. Dat laten we deze dag zien.”
Daarnaast denken we vaak in ‘richtingen’ zoals evangelicaal en hoogliturgisch, ziet Reitsma. “Maar daaronder zitten gezamenlijke waarden. Op de inspiratiedag willen we dat soort waarden aanraken door elementen uit de liturgie te lichten en de proef op de som te nemen door het gewoon maar te doen.” Zo presenteert de Nicolaikerk haar jazzvespers, elementen van improvisatie in een redelijk strikte orde van dienst, en de Nieuwe Kerk presenteert ‘verbindend vieren met evangelicale muziek’.
Opnieuw bezinnen
Reitsma hoopt dat voorgangers en musici bewuster na gaan denken over muziek in de liturgie. “Er komt steeds meer verbrokkeling door kleine predikantsformaties en een pool van organisten omdat kerken geen vaste organist in dienst kunnen nemen. Des te belangrijker is het dat kerken zich opnieuw gaan bezinnen: hoe maak je gebruik van ruimte in de viering? Bijvoorbeeld op de momenten dat de gemeente binnenkomt of wanneer ze zich verplaatst naar de avondmaalstafel: wat doe je daar muzikaal mee? Kun je dat anders invullen dan je gewend bent? Dat kan een nieuwe invulling geven.”
Creativiteit zoeken
De dag wordt afgerond met vespers waarin elementen uit de vijf presentaties terugkomen. Reitsma hoopt dat voorgangers en musici na afloop met andere ogen naar hun liturgie gaan kijken: kan het ook anders en kunnen we eens experimenteren? “Ik denk dat een basisgegeven van liturgisch vieren is dat de heilige Geest erin waait, en dat betekent per definitie dat je creativiteit blijft zoeken en je eigen grenzen oprekt, de liturgie moet de gemeente elke week inspireren. Hopelijk draagt deze dag daaraan bij.”
De dag wordt georganiseerd in samenwerking met de Nederlandse Gereformeerde Kerken (NGK). "Daar speelt een vergelijkbare thematiek”, geeft Reitsma aan. “We willen daarom graag samenwerken op dit gebied.” Anje de Heer, adviseur liturgie bij Kerkpunt, beaamt dat. Zij volgt de liturgische en kerkmuzikale praktijk binnen de NGK sinds jaar en dag. ‘Ook hier is de praktijk volop in ontwikkeling,’ zegt ze. ‘Misschien niet direct door kleinere predikantsformaties maar wel door een groeiende diversiteit. Binnen het kerkgenootschap als geheel, maar zeker ook binnen een en dezelfde gemeente.’ Hoe meer samenwerking tussen voorganger en musici hoe beter, geeft ze aan. ‘En daarvoor hebben ze allebei kennis van elkaars werkterrein nodig. Voorbeelden en inspiratie van buitenaf, zoals deze dag aanreikt, is daarbij heel stimulerend. Neem je dat mee naar huis, ga je er daar mee aan des slag, dan zal het altijd doorwerken. Dan wordt één enkele dag een blijvende inspiratiebron voor de eigen praktijk.’
Psalmen met een band
Een van de presentaties op de inspiratiedag komt uit de Amsterdamse Tituskapel, een NGK-gemeente. Ds. Wim van der Schee en Roeland Scherff presenteren ‘Psalternatief – Geneefse psalmen als lichte muziek’. Psalternatief, dat laat zien hoe je de psalmen kunt begeleiden met een band, is een project van Scherff, een jonge musicus die de verbinding zoekt tussen het klassieke kerklied en uitvoering in popmuziek. Je kunt de psalmen prima met een band spelen, vindt hij. Psalmen zijn niet de makkelijkste melodieën voor een band om te begeleiden, maar je kunt je best doen om langzaam een psalmenrepertoire op te bouwen, zegt hij in een interview met Nederlands Dagblad. “De muziek moet aansluiten bij wat er in de kerk gebeurt. Je moet voorkomen dat je muzikaal een heel eenzijdig geluid krijgt.”
Meer informatie en aanmelden op Inspiratiedag Muziek in de kerk
