Op 31 oktober jl heeft de synode van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en de Landelijke Vergadering van de Nederlands Gereformeerde Kerken besloten dat een kerkenraad voortaan een predikant uit de Protestantse Kerk kan uitnodigen om voor te gaan in de eredienst. Ook andersom zijn predikanten uit deze twee kerkgenootschappen gerechtigd op verzoek voor te gaan in een gemeente die behoort tot de Protestantse Kerk.
Ds. Marco Batenburg, preses generale synode, was aanwezig bij deze vergadering. Namens het moderamen liet hij weten verheugd te zijn over de zoektocht naar kerkelijke eenheid: “Alleen sámen kunnen we de liefde van God leren kennen - een liefde die alle kennis te boven gaat. We staan in een lange traditie van onze ouders, grootouders, mensen uit de tijd van de Reformatie, de Middeleeuwen, de eerste eeuwen en Israël. De gemeenschap der heiligen strekt zich uit naar het verleden. Maar evengoed naar het heden.”
De contacten tussen de kerkgenootschappen vinden plaats in het zogenaamde Vijfkerkenoverleg. Dit is een regelmatige ontmoeting tussen de Protestantse Kerk in Nederland, voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland, Christelijke Gereformeerde Kerken, Nederlands Gereformeerde Kerken en Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Het is een jaar of vijf geleden ontstaan op initiatief van de Protestantse Kerk met het oog op verdiepende kennismaking met elkaar.
De volledige toespraak van ds. Batenburg is hieronder te lezen of te bekijken.
Broeders en zusters,
Hartelijk dank voor de gelegenheid om op dit bijzondere moment het woord tot u te richten. Het verheugt ons als moderamen van de synode van de Protestantse Kerk dat u sámen vergadert - dat u zoekt naar kerkelijke eenheid. Die zoektocht is immers een opdracht en verlangen van onze Heere Jezus Christus zelf. Als Hogepriester bad Hij tot zijn Vader om de eenheid van zijn leerlingen.
Het is daarom extra pijnlijk als die eenheid stuk breekt. Die pijn is pijn tot in het hart van God zelf. Maar die pijn is er ook tussen mensen, in families - waar soms nauwelijks meer gesproken kon worden over kerk en geloof, omdat de breuk midden door gezinnen en families liep. We kennen dat, ook uit ons gezamenlijk verleden.
Herenigen gaat dan ook niet vanzelf. Er is pijn, die verwerkt moet worden. Er zijn verschillende culturen, die op elkaar moeten worden afgestemd. Er zijn inhoudelijke verschillen.
Geschiedenis van Samen op Weg
Als Protestantse Kerk in Nederland weten we daar ook uit ons recente verleden van. Het was voor gereformeerden, hervormden en lutheranen die uiteindelijk samengingen in de Protestantse Kerk in Nederland een lange en moeizame tocht. Begonnen in de jaren 60 toen 18 predikanten een oproep deden tot eenheid. Hun motivatie was missionair: de verdeeldheid is niet uit te leggen aan komende generaties. Het is niet uit te leggen aan de wereld om ons heen. Het staat het getuigenis van het Evangelie in de weg. Vervolgens kwam er een lang proces op gang, wel eens vergeleken met de tocht door de woestijn, 40 jaar lang. Zo lang duurde het ook ongeveer totdat in 2004 de hereniging van kerken werkelijkheid werd.
Maar toen 1 mei 2004 aanbrak, kwam niet iedereen mee: de Voortgezette Gereformeerde Kerken en de Hersteld Hervormde Kerk ontstonden. De pijn over deze scheuring doet zich tot op de dag van vandaag gevoelen, zeker ook in gemeentes die gescheurd raakten.
Inhoudelijke vernieuwing en verdieping
Tegelijkertijd markeerde de hereniging in 2004 het begin van vernieuwing en verdieping. Nu de aandacht niet langer nodig was voor het fusieproces - wat toch een wat intern gerichte blik opleverde - kon de kerk voluit bezig zijn met haar roeping. Na 2004 heeft de Protestantse Kerk belangrijke stappen gezet:
er is geïnvesteerd in jongeren en in missionair werk - nieuwe vormen van kerkzijn. Tegelijkertijd is er voortdurend aandacht gevraagd voor het voeren van een inhoudelijk gesprek, het geloofsgesprek. Dat wordt ook ingegeven door de context van onze samenleving. We leven in een wereld waarin kerk en geloof niet vanzelf spreken, in een tijd waarin de kerk krimpt. Het stellen van basale vragen rond de inhoud van geloof en de roeping van de kerk is nodiger dan ooit. We oefenen onszelf in het vinden van woorden voor ons geloof, passend in onze tijd en context.
Eenheid en diversiteit
Een thema dat in eerdere gesprekken met u als kerken aan de orde kwam, was dat van eenheid en diversiteit. Het is duidelijk dat de Protestantse Kerk een grote diversiteit vertoont. Dat blijkt al uit de aanduiding van gemeenten: er zijn Protestantse gemeenten, Hervormde gemeenten, Gereformeerde kerken en Evangelisch-Lutherse gemeenten. Deze aanduidingen maken iets zichtbaar van de geschiedenis. De diversiteit wordt daarnaast ook zichtbaar in hoe mensen het geloof beleven en vieren. Iemand zou kunnen vragen: verwordt deze pluriformiteit soms niet tot pluraliteit? Dat is een spannende vraag, die we ook telkens aan elkaar moeten blijven stellen.
De kerkorde van de Protestantse Kerk spreekt zich er wel duidelijk over uit. De eerste woorden van deze kerkorde zijn: “De Protestantse Kerk in Nederland is overeenkomstig haar belijden gestalte van de ene heilige, apostolische en katholieke of algemene christelijk kerk.”
Gestalte van de ene kerk
Eenheid is dan geen formeel of statutair begrip, maar verwijst naar de Ene.
God is Een, zijn kerk - lichaam van Christus - is Een. Deze eenheid brengt overigens direct ook een roeping met zich mee.
De roeping om daadwerkelijk te leven uit Gods genade in Jezus Christus en zo het Woord te horen en te verkondigen (KO art. I,2).
Om telkens opnieuw in vieren, spreken en handelen Jezus Christus als Heer en Verlosser van de wereld te belijden (KO art. I,6).
Een gezamenlijk roeping
Ik wens u toe dat uw samensprekingen gedragen worden door dit gezamenlijke fundament, door deze gezamenlijke roeping. Als de roeping helder is vallen verschillen lichter, kunnen organisatorische hobbels makkelijker worden genomen.
In de recent door de Generale Synode van onze kerk aanvaarde visienota ‘Van U is de toekomst’, die bepalend is voor leven en werk van de Protestantse Kerk van de komende jaren, staat het zoeken naar eenheid centraal, vanuit het motto: ‘Kinderen van Eén Vader’. Dit hoofdstuk opent met de woorden van Efeziërs 3:18 en 19: ‘Dan zult u met alle heiligen de lengte en breedte, de hoogte en diepte kunnen begrijpen, ja de liefde van Christus kennen die alle kennis te boven gaat, opdat u zult volstromen met Gods volkomenheid’
Om iets te vatten van de peilloze liefde van God hebben we elkaar nodig. Alleen sámen kunnen we de liefde van God leren kennen - een liefde die alle kennis te boven gaat. We staan in een lange traditie van onze ouders, grootouders, mensen uit de tijd van de Reformatie, de Middeleeuwen, de eerste eeuwen en Israël. De gemeenschap der heiligen strekt zich uit naar het verleden. Maar evengoed naar het heden. We staan in een wereldwijde gemeenschap van christenen. Hier in Nederland en over grenzen heen: in de gereformeerde traditie, maar ook daarbuiten. Denk hierbij ook aan de migrantenkerken. Een gremium waarin het gesprek tussen christenen in ons land wordt gevoerd is de Raad van Kerken. Ik wil dit moment ook gebruiken om u van harte uit te nodigen om te gaan participeren in dit oecumenische verband.
Tenslotte. Ik citeer nogmaals de visienota:
“Op grond van onze roeping én gegeven de context zijn we dankbaar en investeren we in ontmoetingen tussen christenen. Te lang, veel te lang, zijn we als individuele christenen en als geloofsgemeenschappen voor elkaar onder de radar gebleven. Ten onrechte lopen we vaak aan elkaar voorbij. Kennen we elkaar echt? Durven we royaal naar elkaar te verwijzen? Werken we samen waar mogelijk of zien we elkaar als concurrenten? Het is hoog tijd om elkaar de hand te reiken en samen te zoeken hoe we lokaal gestalte kunnen geven aan onze gezamenlijke roeping. Immers: wie bij Christus hoort, die hoort ook bij elkaar!”
Als Protestantse Kerk wensen we u dan ook veel wijsheid, vreugde en volharding toe op uw steeds meer gezamenlijke weg. Wij bidden u hierbij de leiding en zegen van de Heilige Geest toe.
Samengevat in de woorden van het ontroerende Engelse kerklied, vertaald door Jan Willem Schulte Nordholt:
In Christus is noch west noch oost
in Hem noch zuid noch noord,
één wordt de mensheid door zijn troost
de wereld door zijn woord.
Tot ieder hart, dat Hem behoort,
met Hem gemeenschap vindt.
De dienst aan Hem is ‘t gouden koord
dat allen samen bindt.
Geliefden, sluit u dan aaneen,
vanwaar en wie ge ook zijt;
als kinderen om uw Vader heen
en Christus toegewijd.
Laat zuid en noord nu zijn verblijd,
Hem prijzen west en oost.
Aan Christus hoort de wereld wijd,
in hem is zij vertroost.
(Lied 969, Zingen en bidden in huis en kerk)
