Protestants Perspectief
Reflecties van de scriba van de generale synode bij actualiteiten in kerk & samenleving.
“Kom vanavond met verhalen, hoe de oorlog is verdwenen. En herhaal ze honderd malen. Alle malen zal ik wenen”, dichtte Leo Vroman. Het is belangrijk dat de verhalen over oorlog, vervolging en vernietiging door worden verteld en niet worden vergeten. En ook de daden van ongelofelijke moed en van veerkracht. Herdenken is zeer belangrijk.
Dat besef is er in grote delen van de samenleving en is eveneens sterk aanwezig in de Joodse en christelijke tradities. Herdenken is niet alleen namen en gebeurtenissen in herinnering roepen, maar daarbij ook lessen en consequenties trekken met met het oog op heden en toekomst.
Als kerk vinden we het belangrijk om aanwezig te zijn bij de jaarlijkse Nationale Holocaust Herdenking. Die vindt dit jaar plaats bij het Spiegelmonument 'Nooit Meer Auschwitz' in het Wertheimpark in Amsterdam, georganiseerd door het Nederlands Auschwitz Comité, op zondag 26 januari. Het is dan 80 jaar geleden dat het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau werd bevrijd, op 27 januari 1945. Wereldwijd worden de slachtoffers herdacht van de Holocaust en van andere genocides. De herdenking is sinds twee decennia verbonden met de door de toenmalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties Kofi Annan uitgeroepen dag van herdenking: The Holocaust Memorial Day.
Stil worden
Hoewel er vele andere concentratie- en vernietigingskampen waren, is Auschwitz uitgegroeid tot universeel symbool voor de massavernietiging van onschuldige burgers, Joden, Sinti en Roma. Het is een dag ter herinnering aan en herdenking van de massavernietiging, waarbij mensen werden vervolgd, op transport gezet en vergast of anderszins vermoord omdat ze waren wie ze waren. Wie ooit in Auschwitz of een van de andere concentratie- en vernietingskampen is geweest, kan niet anders dan stil worden bij het onvoorstelbare. De resten van verbrandingsovens en barakken, stapels schoenen, haren en koffers en andere persoonlijke spullen zijn de stille getuigen van een verbijsterende vervolging en moord op het Joodse volk.
Gebroken spiegels
De herdenking vindt plaats bij het Spiegelmonument Nooit Meer Auschwitz van Jan Wolkers. Wolkers ontwierp dit monument, dat ook wel ‘Gebroken spiegels’ wordt genoemd, in 1977. Je ziet de hemel erin weerspiegeld, maar gebroken, geschonden. De hemel en de wereld zijn nooit meer hetzelfde, na zulke vernietiging. Verschillende keren is dit monument beschadigd of vernield, maar telkens weer hersteld. Ik vind het een indrukwekkend monument, het spreekt heel krachtig in al in zijn eenvoud en kwetsbaarheid.
Vernietiging en veerkracht
Holocaust betekent letterlijk ‘brandoffer’, wat eigenlijk een ongelukkige term is. De Hebreeuwse naam is veelzeggender: sjoa, vernietiging. De Joodse gemeenschappen over de hele wereld herdenken de vernieting van zes miljoen joden op een eigen herdenkingsdag: Jom haSjoa, Dag van vernietiging. Het is een herdenkingsdag die aan de Joodse kalender is toegevoegd vanwege de sjoa, en die is gekoppeld aan de opstand in het getto van Warschau (19 april 1943). Jom haSjoa valt in 2025 van woensdag 23 april 2025 – donderdag 24 april 2025. Zelf moet ik wel denken aan de zevenarmige kandelaar, de menora, als symbool van het levende veerkrachtige jodendom, het Joodse volk in al zijn schakeringen. Zes kaarsen waren gedoofd, maar het licht bleef branden. Ik zie dat zelf als een teken van Gods trouw, al weet ik me geen raad met de ontzaglijke vernietiging en de vragen naar God die dit oproept. De vernietiging is gebeurd door toedoen van mensen en dat moet ons alert maken op elke vorm van volkerenmoord, wat ook de intentie is van deze herdenkingsdag.
Wat kerken kunnen doen
Ook in en vanuit de plaatselijke kerken wordt aandacht geschonkenVerder lezen
Schenk aandacht aan Nationale Holocaust Herdenking in de eredienst aan deze herdenkingsdagen, in de kerkelijke liturgie, in gebeden, bij plaatselijke herdenkingenVerder lezen
Belangstelling voor Holocaustherdenking in Zeist groeit . Want vanuit het christelijk geloof met zijn joodse wortels en vanuit het jodendom leren we dat ieder mens telt en kostbaar is in Gods ogen. Dat blijft een zeer actuele boodschap in onze wereld en onze tijd, die zo doortrokken is van oorlog en geweld, en van grote polarisatie.
Ik weet me nog door iets anders geroepen bij deze dag van gedenken: namelijk om als kerk en als samenleving rond de kleine Joodse gemeenschap in Nederland te blijven staan, juist nu zij zich bedreigd weten. Het mag niet gebeuren dat Joden 80 jaar na de grootste vernietiging in hun geschiedenis zich niet thuis voelen in onze samenleving. Zij zijn deel van onze veelkleurige samenleving, waarin voor ieder plaats zou moeten zijn.
