Vluchtelingen - zo kun je helpen

Stappenplan - Betrokken bij mensen op de vlucht

Als diaconie je inzetten voor asielzoekers, vluchtelingen, ongedocumenteerden en statushouders? Hierbij een overzichtelijk stappenplan om dit goed aan te pakken. 

Stap 1 - Basiskennis op orde & gezamenlijk gedragen verlangen

Feiten & cijfers mensen op de vlucht

Sinds de mensheid bestaat zijn er mensen op de vlucht en gaan mensen op zoek naar leefbare omstandigheden. Denk in de Bijbel aan Jakob, op de vlucht voor Esau, of Naomi die moest uitwijken naar Moab vanwege een hongersnood. De meeste mensen worden opgevangen in eigen land of de buurlanden. Een klein deel komt in Europa. Deze mensen hebben vaak hun leven op het spel moeten zetten voor een veilig heenkomen, in de woestijn van Libië en een boot op de Middellandse Zee. Eenmaal in Nederland moeten ze lang wachten in een azc voor ze een nieuw leven kunnen opbouwen. Het zijn mensen met een verhaal die je kunt ontmoeten in je straat, op je werk of in je kerk. 

Gezamenlijk gedragen verlangen creëren

Wanneer je als gemeente in actie wilt komen is het goed om te starten met een bezinning op het thema. Misschien is er een concrete aanleiding voor, zoals het openen van een azc (opvanglocatie voor asielzoekers) in de omgeving, of een bezoek van een van de Kerk in Actie-consulenten aan de gemeente. Waarschijnlijk leven er veel vragen en gevoelens over vluchtelingen. Een gespreksavond kan ruimte bieden om gemeenteleden te betrekken en bovendien kan de vraag gesteld worden: ‘Wat kunnen en willen wij als kerk voor vluchtelingen betekenen?’ Ook kan het mooi zijn om een kerkdienst rond dit thema te organiseren.  

Suggesties kerkdienst met als thema vluchtelingen Vergaderopening 'Vreemdeling zijn'

Stap 2 - Analyse eigen context & Bepalen wat nodig is
Met de quickscan kun je tot een keuze van activiteiten komen. Hoeveel gevluchte mensen zijn er in de omgeving van je kerkelijke gemeente? Met wie heeft je gemeente al contact en met wie nog niet? Wat gebeurt er al (of juist niet) voor deze mensen en waar ligt de behoefte? En welke menskracht en financiële middelen hebben jullie beschikbaar? Of kunnen jullie een bestaand initiatief versterken?

Inventariseer wie al bezig is met gevluchte mensen

Op allerlei plekken in het land wonen mensen die gevlucht zijn en zijn er mensen voor en met hen actief, binnen en buiten de kerk. Kijk eens rond om wie het gaat in jouw omgeving, wat er al wordt gedaan en door wie.  

• Is er een azc in de buurt, dan zijn het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers), VluchtelingenWerk en Stichting De Vrolijkheid goede gesprekspartners.  
• Organisaties die ongedocumenteerde mensen steunen zijn vaak in de steden te vinden. Kijk op de website van LOS of er iets bij jou in de buurt zit.  
• Vaak zijn gemeenteleden op persoonlijke titel al in zulke organisaties actief. Probeer hen te betrekken. 
• Bedenk dat er een groot aantal christenen onder de vluchtelingen is en zoek het gesprek met interculturele kerken (migrantenkerken) in de buurt.  
• Ook een goed contact met de burgerlijke gemeente is erg belangrijk voor wat je maar onderneemt.  

Tip: werk samen met andere kerken en organisaties in een plaatselijk platform.  

Inventariseer wat er nodig is

Vraag de nieuwkomers zelf waar ze tegenaan lopen en wat hun vragen zijn. Vaak komt het neer op één of meer van de volgende behoeften: 

• Kleding en andere spullen
• (Leef)geld 
• Woonruimte 
• Activiteiten  

In onderstaande stappenplannen wordt uitgelegd hoe je dit kunt aanpakken.

Inventariseer wat de mogelijkheden van de gemeente zijn

Hoeveel tijd, geld en menskracht is er beschikbaar? Zorg dat je dat in kaart hebt voordat je een keuze maakt wat je gaat doen.

Stap 3 - Keuze maken & uitvoeren

Handelingsperspectieven

Kies uit de mogelijkheden met jullie uitkomsten van de quickscan in de hand. Laat ook de benodigde tijd, menskracht en middelen meewegen in jullie keuze:  

€ = klein budget, je bepaalt zelf hoeveel. 

€€ = groter budget nodig door beschikbaar stellen van (woon)ruimte; hiervoor is bij INLIA en de Thuisgevers budget beschikbaar. Bij NOO stellen mensen gratis hun logeerkamer beschikbaar. Informeer bij de betreffende organisatie.   

Stap 4 - Samen aan de slag!

Verdieping door wederkerigheid stimuleren en ervaren

Voor de Protestantse Kerk staan in de relatie met vluchtelingen de waarden gelijkwaardigheid en inclusiviteit centraal. Door verbinding te leggen met vluchtelingen en met organisaties in de omgeving van je kerk kun je niet alleen komen tot acties vóór vluchtelingen, maar vooral ook mét hen. En je ontdekt hoeveel je van elkaar kunt leren en ontvangen.  

In Aan het werk of er zijn? legt Sam Wells uit hoe Jezus het grootste deel van zijn tijd gaf aan het zijn met mensen in plaats van het werken voor mensen. Via de activiteiten die je organiseert kan het komen tot echte ontmoeting die voor iedereen verrijkend is.  

Daarom een paar tips vooraf: 

De drie-stappen-methode

Een absolute voorwaarde voor een gesprek op basis van wederkerigheid is een luisterende houding, waardoor de deelnemers openstaan voor elkaars beleving. Ervaringen en meningen van de gesprekspartner worden in een goed gesprek serieus genomen. Een leergesprek ontstaat daar waar de gesprekspartners bereid zijn van elkaars ervaringen te leren en waar nodig zich door elkaars ervaringen te laten corrigeren.  

Hoogleraar Pinto ontwikkelde hiervoor de drie-stappen-methode:  

1. Je eigen (cultuurgebonden) waarden en normen leren kennen. Welke regels en codes heb jij?  
2. De (cultuurgebonden) normen, waarden en gedragscodes van de ander leren kennen. Scheid meningen van feiten. Wat betekent het ‘vreemde’ gedrag van de ander?   
3. Hoe ga je met de verschillen in waarden en normen om? Waar liggen je grenzen? Maak deze duidelijk.  

(Bron: Interculturele communicatie – Een stap verder, 2007)