Waarom zou je als kerk over Israël en Palestina nadenken?
Je hoeft de Bijbel of het psalmboek op zondag maar open te slaan en je komt namen als ‘Israël’, ‘Jeruzalem’ en ‘Sion’ tegen. Het christendom is ontstaan in de diverse wereld van het Jodendom in de eerste eeuw na Christus. Daar is de kerk zich lang niet altijd bewust van geweest. De kerk droeg zelfs bij aan een Europese samenleving waarin antisemitisme kon gedijen, o.a. door de anti-Joodse uitleg van bijbelteksten, maar bijvoorbeeld ook via christelijke (jeugd)literatuur.
Het is daarom niet zo vreemd dat de kerk na de gruwelijkheden van de Holocaust in de spiegel keek. Er was sprake van een sterk schuldgevoel. Theologen gingen opnieuw reflecteren op de relatie Kerk en Israël. Vervangingstheologie werd afgewezen (de gedachte dat de kerk de plaats van Israël heef ingenomen), er kwam meer aandacht voor de joodse wortels van het christelijk geloof, er werd geïnvesteerd in joods-christelijke relaties. Er ontwikkelde zich een ‘theologie na Auschwitz’. Bovendien was er binnen de kerk grote bewondering voor het ontstaan van de staat Israël, de veilige thuishaven voor het Joodse volk na de gruwelijkheden van de Holocaust. Vanuit veel kerken werden er Israëlreizen georganiseerd. Bij de totstandkoming van de Protestantse Kerk in 2004 werd de zinsnede over de ‘onopgeefbare verbondenheid met het volk Israël’ opgenomen in de kerkorde.
Die herbezinning op Kerk en Israël was hard nodig en kreeg veel aandacht in kerken en theologieopleidingen in de jaren 70 en 80. Hierna nam de aandacht af. Bovendien popten er in de loop van de jaren nieuwe vragen op. Met name toen tijdens de Eerste Intifada (1989) de stem van Palestijnse christenen krachtiger werd, onze medebroeders en –zusters in het geloof met wie we binnen het Lichaam van Christus verbonden zijn. Zij spraken zich nadrukkelijk uit tegen de Israëlische bezetting en het onrecht dat hun werd aangedaan. Zij legden uit dat veel van hun grootouders hun geloof hadden verloren als gevolg van de Nakba (1947-1949). Hoe kon de Bijbel immers goed nieuws zijn als zij met een beroep op diezelfde Bijbel hun land waren kwijtgeraakt? Tot op de dag van vandaag voelen veel Palestijnse christenen zich door westerse kerken in de steek gelaten. Hun pijn en lijden wordt niet gezien.
De huidige oorlog in Gaza heeft de spanning in de relatie tussen de kerk met Joden en Palestijnse christenen opnieuw op scherp gezet. Beide vragen: zijn jullie te vertrouwen? Komen jullie voor ons op wanneer ons onrecht wordt aangedaan? Het is van belang ons te realiseren dat we als kerk geen neutrale omstanders zijn. Met ons verleden, met onze theologie, met onze stilte en verlegenheid hebben we bijgedragen aan onrecht, aan zowel Joodse als Palestijnse zijde. Dat zorgt ervoor dat het van belang is als kerk te reflecteren op onze relaties met Joden (inclusief Messiasbelijdende joden) en Palestijnse christenen, en ook te handelen. Het koninkrijk van God waar we als pelgrims naartoe onderweg zijn, beïnvloedt immers ook onze acties in het hier en nu, in de rauwe werkelijkheid van deze concrete wereld. Immers, Jezus deed en doet precies hetzelfde. Hij blijft niet op afstand maar is met ons, in alle chaos van deze wereld.
