Onlangs kwam het Lexicon Bijbels Hebreeuws & Aramees uit, met alle Hebreeuwse en Aramese woorden van de Tenach, betekenissen, grammaticale vormen en hun Griekse equivalenten van de Septuaginta.
Een uniek werk en een bruikbaar hulpmiddel bij de vertaling en de exegese van bijbelteksten, vindt Eeuwout Klootwijk, werkzaam voor joods-christelijke relaties in de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk. Hij bladerde door het lexicon en werd verrast door mooie vondsten.
Niet alleen worden alle (!) woorden met hun grammaticale aanduidingen en afleidingen benoemd en uitgelegd, met hun Griekse equivalenten, er zijn ook tal van excursen: korte of langere uitleggingen van wat een bepaald woord betekent, hoe het gebruikt wordt, in welke contexten het voorkomt. Soms met het accent op de verdieping van een grondwoord, soms ook met theologische en filosofische uitwijdingen.
Mooie vondsten
Een voorbeeld: het woord ‘Tora’. Dat is afgeleid van het werkwoord dat onderwijzen, onderrichten, leren betekent. De auteur, Johan Murre, geeft eerst aan in welke onderscheiden betekenissen het voorkomt in de Hebreeuwse Bijbel, om vervolgens te kijken hoe ‘Tora’ vertaald wordt in de Septuagint. Met een waaier aan betekenissen, zoals nomos (o.a. wijze, gewoonte, wet, recht, regel), entolè (o.a. plaatsing, vaste orde, gewoonterecht), en zelfs leitourgia (dienst aan de staat, vriendendienst), waar ons woord liturgie van is afgeleid.
Murre vergelijkt de Hebreeuwse tekst met de Griekse Septuagint, als deze erg van elkaar verschillen. Zo vertaalt de Septuagint ‘tora’ met ‘diatèkè’: o.a. verbond, testament, verdrag. Het gaat vooral om een testamentaire beschikking. Zo krijgt het toch echt een andere betekenis dan het oorspronkelijke ‘leer’, ‘onderwijzing’. Murre laat vervolgens diverse hedendaagse Joodse stemmen aan het woord over het woord Tora, zoals H. Rodrigues Pereira, A.J. Heschel, Rob Cassuto en I.H.B. Abram. Een tweede excurs gaat over de Tora-rol en een derde over de Tora als blauwdruk en toekomstplan van de wereld.
'de Dikke Murre’
Johan Murre was godsdienstleraar en pastoraal werker tot hij getroffen werd door een herseninfarct. Aanvankelijk als een vorm van therapie en oefening in concentratie begon hij zich diepgaand te verdiepen in het Bijbels Hebreeuws en Grieks. Met een ongelofelijke discipline leerde hij deze talen en begon ook cursussen te geven, die velen in Zeeland hebben gevolgd. Er verschenen uitgaven van Basiscursus Bijbels Grieks en Bijbels Hebreeuws bij Skandalon. De eerste druk van het Lexicon Bijbels Grieks in 2019, in 2024 alweer een vierde druk: ‘de Dikke Murre’, zoals deze liefkozend wordt genoemd. Met het Lexicon Bijbels Hebreeuws & Aramees kwam ‘de tweede Dikke Murre’ uit. ‘Had ik het woordenboek van Murre maar gehad!’, verzuchtte Pieter Oussoren, de auteur van de Naardense Bijbel, tijdens het Bijbel-event in Middelburg waar zowel de 13e herziene druk van de Naardense Bijbel als het Lexicon Bijbels Hebreeuws & Aramees werden gepresenteerd, beide uitgaven van Skandalon.
