De toekomst van landbouw en veeteelt in Nederland is een heet hangijzer. Kan de kerk een verbindende rol spelen? “De landbouw loopt vast. Iedereen eet, dus iedereen is verantwoordelijk. Het zou mooi zijn als kerken zich verbinden met de boerderij.”
Voor aan de Veenburgerweg 12a in Zwartebroek staat een houten bord met ‘Boerderij het Goede Leven’. De boerderij is vanaf de weg niet te zien. Na een lang pad langs stallen en grasweiden komt het huis in zicht. Hier wonen Gerard en Margriet Top, de eigenaars van deze biologische boerderij. Het afwisselende landschap van kleine stukken land met daartussen natuurgebieden verraadt dat hier geen ruilverkaveling heeft plaatsgevonden.
Bewustwording
De directie van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk gaat vandaag op boerderij ‘Het Goede Leven’ het gesprek aan over de landbouw en veeteelt in ons land, alle problematiek daaromheen en de rol van de kerk hierin. Naast boer Gerard zijn ook Wim Schippers (adviseur boerenbedrijven op het gebied van landbouw en natuur), René van de Kieft (directeur Maatschappij van Welstand en partner GroeneKerken) en Lydia van Maurik (medewerker duurzaamheid bij de Protestantse Kerk) aanwezig. “Het gaat vandaag om een stukje bewustwording”, aldus Lydia. “Hoe doen we recht aan alles wat leeft? Eten raakt aan alles en is daarmee een goed startpunt voor een gesprek over hoe wij omgaan met de aarde.”
Wie betaalt, bepaalt
Gerard heeft het boerenbedrijf van zijn vader in 1986 overgenomen. Langzamerhand is hij overgestapt op biologisch boeren. Hij heeft nu 750 vleesvarkens, 45 stuks melkvee en 22 stuks jongvee op 22 hectare grond. Daarnaast beheert hij 18 hectare natuurgebied en is hij 2 dagen open als zorgboerderij. Toen Gerard begon, hield hij varkens op een kleine ruimte, en dat begon te schuren. Dus stapte hij over op scharrelvarkens met meer ruimte, en op stro in plaats van op roosters. In 2000 stopte Albert Heijn plotseling met de verkoop van scharrelvlees. “We wilden niet terug naar gangbaar en zijn toen bio geworden”, blikt Gerard terug. “Wie betaalt, bepaalt. Dat is ook in onze business zo.” In 2005 begon Gerard ook biologisch te boeren met koeien. “Ik kreeg het advies dat niet te doen: financieel zou het niet kunnen en ik had te weinig grond. Het was wel een sprong in het diepe. Maar het kwam goed. Kijk alleen maar naar de koeien: ze zijn zoveel gezonder, dus dierenartskosten heb ik nauwelijks meer. Daar houdt een accountant van tevoren geen rekening mee, hoeveel je kosten dalen."
In het stro
Na de koffie met zelfgebakken cake is het tijd om de boerderij te verkennen. In de varkensstal komen de 10 weken oude biggen nieuwsgierig dichterbij. “Ze groeien een kilo per week”, zegt Gerard. De beestjes hebben voldoende ruimte om te bewegen. “Als je dieren in het stro hebt gezien, wil je niet meer terug.”
Ook de stal met koeien is ruim opgezet. “De koeien eten onder andere voederbieten die op de boerderij in de tuin groeien”, vertelt Gerard. De koeien staan in heel ruime boxen. “Volgende week is het echt feest: dan mogen ze voor het eerst naar buiten.”
Boeren met vertrouwen
Gerard vertelt dat hij al die jaren als biologische boer zijn gras niet meer opnieuw heeft ingezaaid. Het land ligt er prima bij. “Je moet vertrouwen hebben. De grond moet eerst wennen zonder kunstmest. Maar nu gaat de grond veel meer geven en ontstaat er grote biodiversiteit. Ik was eerst gewend om me alleen druk te maken om de koeien die op je grond lopen, maar nu denk ik vooral aan de miljoenen beestjes die onder de grond leven. Als je daarvoor zorgt, krijg je vanzelf iets terug. Daar moet je op vertrouwen.” Wim Schippers kan dat beamen: “De schepping is ontzagwekkend. Het probleem is dat mensen zich niet binnen de grenzen daarvan bewegen. We zijn geroepen om binnen gezonde grenzen voedsel te telen. Welk antwoord geven wij daarop?”
Pachtgronden
Na de rondleiding gaat het gesprek aan de keukentafel verder. Het is voor iedereen duidelijk dat natuurinclusief boeren beter is voor de grond en voor de natuur, maar ook dat dit niet voor alle boeren in Nederland op korte termijn haalbaar is. René van de Kieft vertelt dat bijvoorbeeld de grondprijs enorm is gestegen. “Uit onderzoek van de Universiteit van Wageningen blijkt dat geen enkele grondgebonden boer voldoende kan verdienen op dit moment. Belangrijk is ook dat wij als consumenten nog te weinig willen betalen voor duurzaam vlees en zuivel. Een hogere prijs is nodig, want anders kunnen veel boeren niet overstappen op biologisch boeren.”
Lokale protestantse gemeenten hebben naar schatting zo’n 25.000 hectare landbouwgrond in bezit. De Maatschappij van Welstand bezit ook veel pachtgronden in Nederland. “We willen vanuit het besef van rentmeesterschap bijdragen aan de verduurzaming van onze pachtgronden”, vertelt René van de Kieft. “Als Maatschappij van Welstand kunnen we onze pachtboeren stimuleren om de omschakeling te maken naar een natuurinclusieve bedrijfsvorm. Dat is niet altijd gemakkelijk. We gaan het gesprek aan en kunnen door een tijdelijk lagere pachtprijs een duwtje in de rug geven. Maar het gaat langzaam: we zitten nu op ongeveer 15 procent van onze pachtgronden. Er is nog ongelofelijk veel te doen.”
Er moet iets gebeuren
De Protestantse Kerk heeft de zorg voor de schepping hoog in het vaandel staan. “We willen recht doen aan alles wat leeft”, zegt directeur Jurjen de Groot. “Maar de spanning is groot in de samenleving, het goede gesprek staat onder druk.” Voor Wim Schippers is het duidelijk dat er iets moet en kán gebeuren. “De landbouw loopt vast. Iedereen eet, dus iedereen is verantwoordelijk. Het zou mooi zijn als kerken zich verbinden met de boerderij.” Hij denkt dat er grote kansen liggen rond bid- en dankdagen. “Juist dan kun je van alles doen, zoals een maaltijd op de boerderij voor mensen in en buiten de kerk.”
Verbindende rol
René van de Kieft denkt dat een stukje bewustwording goed is. “Het is mooi als we op verschillende plekken iets gaan doen.” “Op verschillende gebieden wordt er al veel gedaan”, merkt Jurjen de Groot op. “Kijk bijvoorbeeld naar het weidevogelproject van de Protestantse Gemeente Reduzum. Goed pastoraat is altijd van belang en misschien kunnen classispredikanten een verbindende rol spelen.” De vraag die De Groot bezighoudt is: “Kennen wij als kerk onze boeren? Hoe ga je om met boeren in je omgeving? Het is belangrijk dat zij zich gehoord en gezien voelen.”
Mooi geweest
Na de door Gerard en Margriet verzorgde lunch is het tijd om verder te gaan. De boerderij staat er prachtig bij in de stralende zon. Het is met recht Gerards trots. Aan het einde van dit jaar zet hij er na bijna 40 jaar toch een punt achter. “Het is mooi geweest. Ik ben 65 en merk dat ik een dagje ouder word.” Deze prachtige plek blijft hun thuis. “De dieren krijgen een goede andere plek, en het natuurbeheer blijf ik doen. Ik kan niet anders dan tevreden zijn.”
>> Wil jij in je gemeente in gesprek over ons dagelijks brood? Kijk voor meer informatie en gratis materialen op proevenpraten.nl.
Lees hier de ervaringen uit Middenmeer:
Lees meer over wat de Protestantse Kerk doet en zegt op het gebied van duurzaamheid:
