De overstap van de basisschool naar de middelbare school is een bijzondere mijlpaal in het leven van kinderen. Het is een moment van afscheid nemen en tegelijk vol verwachting vooruitkijken naar een nieuwe fase. Binnen de Protestantse Kerk in Nederland geven gemeenten op creatieve en persoonlijke manieren vorm aan deze overgang. Hier delen we zes inspirerende voorbeelden die laten zien hoe geloof en gemeenschap jongeren kunnen ondersteunen in deze belangrijke levensfase.
Letterlijk overvliegen - De Lichtbron Hilversum
In De Lichtbron krijgt de overgang van kinderwerk naar jeugdwerk een spectaculaire en symbolische vorm door het 'overvliegen'. De gemeente organiseert vooraf een gezellige kennismakingsavond waar predikant, jeugdwerker en oudere tieners de nieuwe groep verwelkomen. Via een spel maken ze kennis met elkaar, natuurlijk met de traditionele roze koeken erbij - een vast onderdeel van de catechese.
Het hoogtepunt is de Slotzondag, waar elke tiener centraal staat met een foto en een persoonlijke herinnering of gedachte over de kerk. Ze delen herinneringen aan de kinderdienst, Kliederkerk of hun doop met de hele gemeente. Dan volgt het bijzondere moment: de tieners vliegen - letterlijk en figuurlijk - over door via een trampoline voor in de kerk in de armen te springen van de oudere tieners, die klaarstaan met slaapzakken om de landing zo zacht mogelijk te maken. Vanaf dat moment behoren ze niet meer tot het kinderwerk, maar tot het jeugdwerk. Deze fysieke overgang maakt de symbolische stap heel concreet en onvergetelijk.
Vlaggenlijnen vol wensen – Protestantse gemeente Losser
Wat begon als een noodoplossing tijdens corona, is uitgegroeid tot een geliefde traditie in Losser. Toen de gewone overstapdienst niet mogelijk was vanwege de coronamaatregelen, bedacht de kindernevendienst een alternatief: vlaggenlijnen met persoonlijke wensen.
Ouders van school en gemeenteleden kunnen voor elk kind vlaggetjes inleveren met een wens of tekst. De kindernevendienst maakt hiervan een persoonlijke slinger voor elke groep 8-leerling. Deze aanpak bleek zo'n groot succes dat de gemeente het sinds 2020 elk jaar doet. De kleurrijke vlaggenlijnen zijn niet alleen feestelijk, maar ook vol van persoonlijke bemoediging - een tastbare herinnering aan de liefdevolle gemeenschap die achter elke jongere staat.
De Geloofsbox - Protestantse gemeente Dedemsvaart
In Dedemsvaart krijgt de overstap een heel persoonlijke dimensie door middel van de Geloofsbox. Tijdens de basiscatechese werken jongeren samen met hun begeleiders aan een persoonlijke doos gevuld met herinneringen, bemoedigingen en geloofsvoorwerpen.
Voorafgaand aan de overstapdienst reflecteren jongeren samen met hun ouders: wat wil je bewaren, wat wil je meegeven voor de toekomst, en wat betekent je geloof in deze nieuwe fase? Ook de begeleiders van zowel de basiscatechese als de tienerkerk stellen hun eigen Geloofsbox samen. Tijdens de overstapdienst wordt de box van elke jongere aangevuld met een jongerenbijbel en andere persoonlijke gaven van ouders en grootouders.
Het hoogtepunt is een sketch waarin de Geloofsbox letterlijk tot leven komt. Een jongere die haar doos op zolder wil zetten, ontmoet de Heilige Geest die haar laat zien hoe waardevol haar geloofsvoorwerpen zijn. Kaartjes, boekjes, een armbandje en een gebedsschriftje roepen herinneringen op aan momenten waarop God dichtbij was. De boodschap is helder: je hoeft je geloof niet achter te laten als je naar de middelbare school gaat.
Brugdienst met dagboek - Andreaskerk Putten
De Andreaskerk in Putten organiseert een uitgebreide 'Brugdienst' die de gemeenschap actief betrekt bij de overgang. Voorafgaand aan de dienst komen alle groep 8-kinderen samen voor een gezellige activiteit, gevolgd door een voorbereidingsavond voor ouders. Tijdens deze avond bereiden de ouders de kerkdienst voor. In die dienst vervullen de ouders diverse rollen zoals Bijbellezen en bidden.
Het hart van de brugdienst is de zegen die het kind van één van de ouders ontvangt en een persoonlijk geloofsdagboek. Tijdens de brugdienst staan de jongeren centraal in de dienst, waar de gemeente biddend en zegenend om hen heen staat. Door de uitgebreide voorbereiding en betrokkenheid van ouders wordt het een betekenisvolle overgang die de hele gemeenschap raakt.
Persoonlijke rugzak - "It Keningsfjild"
In "It Keningsfjild" krijgt elke jongere een persoonlijke rugzak mee op weg naar het voortgezet onderwijs. Deze rugzak is zorgvuldig samengesteld met praktische en symbolische cadeaus: een bijbels dagboek speciaal voor pubers, een puzzelboekje, een flesje water en wat snoepjes voor onderweg.
Tijdens de dienst staan de jongeren centraal en worden ze persoonlijk toegesproken. De rugzak symboliseert dat ze niet met lege handen de nieuwe fase ingaan, maar uitgerust zijn met praktische hulpmiddelen en de zegen van hun gemeente.
Jong Leren en loslaten - Oecumenische Geloofsgemeenschap De Drie Ranken Apeldoorn
In De Drie Ranken wordt de overstap voorbereid door een doordacht traject van drie bijeenkomsten: Jong Leren. Samen met een aangrenzende wijkgemeente verdiepen kinderen aan het eind van de basisschool zich in geloof, God, kerk en in zichzelf. Dit samenwerken biedt de jongeren de kans elkaar te ontmoeten.
In een speels programma ontdekken de kinderen de betekenis van Bijbelse namen en hun eigen namen. Ze leren over doop, Maaltijd van de Heer, het kerkelijk jaar en de Bijbel. Bijzonder is hoe ze Bijbelse verhalen gebruiken waarin mensen overstappen naar een nieuwe levensfase. Wat lieten de vissers achter toen Jezus hen riep? Wat liet Elisa achter om Elia te volgen? Deze verhalen helpen jongeren nadenken over hun eigen overstap: wat laten zij achter en wat nemen ze mee?
De laatste bijeenkomst krijgt elke jongere een steen - symbool voor wat ze willen achterlaten. Tijdens een wandeling door park of natuurgebied laten ze halverwege de steen achter: begraven in het zand, gegooid in een vijver, of neergelegd langs de weg. Een krachtig moment van loslaten.
Ouders schrijven hun kind een brief met wat ze meegeven bij de overstap, bij voorkeur in de vorm van een zegen. Tijdens de overstapviering in de kerk lezen ouders één zin voor uit deze brief, waarna de gemeente de kinderen een zegenlied toezingt.
Verbinding en zegen
Deze zes voorbeelden laten zien dat er vele manieren zijn om jongeren liefdevol te begeleiden in hun overstap naar de middelbare school. Of het nu gaat om kleurrijke vlaggenlijnen, persoonlijke geloofsboxen, uitgebreide brugdiensten, symbolische rugzakken, een spectaculair overvliegen of een doordacht leertraject met rituelen van loslaten - het draait allemaal om hetzelfde: laten zien dat jongeren er niet alleen voor staan.
Elke gemeente vindt haar eigen vorm, maar de kern blijft gelijk: God gaat mee naar de nieuwe fase en de geloofsgemeenschap staat achter elke jongere. Deze voorbeelden kunnen inspiratie bieden voor andere gemeenten die zoeken naar manieren om deze belangrijke overgang vorm te geven.
Dit artikel is mede tot stand gekomen met behulp van AI.
