Arbeidsvoorwaarden predikanten

Volgende traktementsregeling zijn gemeenten verplicht aan de predikant een ambtswoning aan te bieden. Van die plicht is de gemeente ontslagen als de predikant zelf een huis wil kopen of huren. Als een gemeente geen ambtswoning wil aanbieden, moet zij dus op zoek naar een predikant die bereid is zelf een huis te huren of te kopen. 

Gezamenlijk eigendom is een potentiële bron van conflicten. Er kan onenigheid ontstaan over:

• de hoogte van de huur die de predikant moet betalen voor het deel dat de gemeente eigenaar is,
• de ontwikkeling van deze huur door de jaren heen,
• de verdeling van de eigenaars- en gebruikerslasten die door de overheid worden opgelegd,
• het gebruik van de woning,
• het onderhoud (wat is nodig en wie doet wat?)
• de kosten van het onderhoud (wat is nodig en wie betaalt wat?),
• de verdeling van een eventuele waardestijging of waardedaling,
• het moment van en de voorwaarden voor eventuele verkoop t.z.t.

Ook het verstrekken van een goedkope lening door de gemeente aan de predikant, die zelf een huis koopt, wordt ontraden. Het is een vorm van beloning bovenop het traktement dat centraal voor alle predikanten is afgesproken. Dit is volgens artikel 40a-1 van de generale regeling rechtspositie predikanten niet toegestaan. Bovendien liggen ook hier conflicten op de loer. Wat als de predikant stopt met zijn werkzaamheden voor de gemeente, maar in het huis wil blijven wonen? Wat als de predikant rente en aflossing niet betaalt of kan betalen? Wat als het huis minder waard wordt en de predikant bij verkoop van de woning met een restschuld bij de gemeente blijft zitten?

Wil een gemeente ondanks het bovenstaande negatieve advies toch een lening verstrekken, dan moet dat gezien worden als het aangaan van een overeenkomst met financiële gevolgen met een lid van de kerkenraad. Daarvoor is volgens ordinantie 11-7-3 de voorafgaande toestemming vereist van het classicale college voor de behandeling van beheerszaken. 

Een aandachtspunt betreft de zekerheid die de gemeente bij de lening wil stellen. De beste zekerheid is een hypotheek op het huis. Het is de vraag of deze zekerheid verkregen kan worden, als de predikant voor de financiering ook al een hypothecaire lening sluit bij een bank. Als op de lening van de gemeente geen hypotheek gevestigd kan worden, loopt de gemeente een serieus risico dat de predikant de lening niet kan aflossen als hij wil vertrekken en het huis minder waard is geworden. 

Waardevermindering is überhaupt een risico voor de gemeente, omdat de predikant dan het huis niet kan verkopen en geen beroep kan aannemen naar een andere gemeente. Dat is niet goed voor de mobiliteit. 

Een aandachtspunt betreft ook de hoogte van de rente. Een rente onder de marktwaarde kan gezien worden als 

• een schenking aan de predikant. Volgens de gedragscode mogen predikanten geen grotere schenkingen aannemen dan € 50. 
• loon in natura, waarover inkomstenbelasting betaald moet worden. 

Een laatste punt betreft de opdracht van het college van kerkrentmeesters. Die betreft de financiële huishouding (vermogensrechtelijke aangelegenheden) van de gemeente (ord. 11-1). Het optreden als bankinstelling behoort niet tot die opdracht.

De rechtspositie van een predikant is zodanig geregeld dat er in de verhouding tussen gemeente en predikant niet onderhandeld hoeft te worden over financiële belangen. Dat is bevorderlijk voor de vrije uitoefening van het ambt. Gezamenlijk eigendom van een woning of een lening van de predikant bij de gemeente breekt in op deze vrijheid en kan de relatie onder druk zetten. Reden om deze constructies te ontraden. De situatie is aanmerkelijk veel duidelijker als de gemeente de woning koopt en aanbiedt als ambtswoning of als de predikant geheel voor eigen rekening de woning koopt of huurt.

Er bestaan binnen de Protestantse Kerk in Nederland geen normen voor de predikantsbezetting van een gemeente. De gemiddelde bezetting is 1.000 leden (belijdende leden + doopleden) per fulltime predikant, maar de variatie is groot. Er zijn gemeenten met 50 leden op 1 fulltime predikant en er zijn gemeenten met 2.000 leden op 1 fulltime predikant. De werkelijke bezetting wordt bepaald door de prioriteit die een kerkenraad aan de pastorale bezetting geeft en door de financiële middelen die ervoor beschikbaar zijn. Het classicaal college voor de behandeling van beheerszaken geeft door een solvabiliteitsverklaring aan wat de maximale werktijd is, waarvoor een gemeente een vacature kan vervullen. 

De voltijds aanstelling van een predikant is 40 uur per week. Als het om de bewaking van de werkdruk van de predikant gaat, wordt aan predikanten en kerkenraden geadviseerd om jaarlijks samen een werkplan op te stellen. Daarin wordt vastgelegd aan welke werkzaamheden de predikant prioriteit geeft: hoeveel kerkdiensten, welke activiteiten op het gebied van catechese en vormings- en toerustingswerk, welke vormen van pastoraat, welke bestuurlijke taken, etc. (zie beschrijving van het dienstwerk in ordinantie 3-9). Bij periodieke bespreking van de uitvoering van het werkplan kunnen knelpunten aan de orde komen en kan het werkplan desgewenst bijgesteld worden. 

Als het gaat om de invulling van het werkplan moeten predikant en gemeente in onderling overleg vaststellen hoeveel uren besteed zullen worden aan de diverse onderdelen van het werk. Er bestaan geen centrale normen voor het aantal uren dat besteed moet worden aan de voorbereiding en uitvoering van een eredienst, een pastoraal bezoek of een catechese-avond. 

Als u nu bijvoorbeeld 100% predikant bent en u aanvaardt een beroep naar een gemeente voor 75%, dan heeft dit de volgende consequenties. 

• Uw traktement wordt bruto 25% lager, netto (d.w.z. na belastingen) zal de daling iets lager zijn.
• U bouwt geen pensioenopbouw meer op over 100% traktement, maar nog slechts over 75% traktement. 
• Als u bij 100% traktement volledig arbeidsongeschikt zou worden, krijgt u een arbeidsongeschiktheidspensioen van 70% van het traktement. Wordt u volledig arbeidsongeschikt bij 75% werktijd, dan krijgt u een arbeidsongeschiktheidspensioen van 70% x 75% = 52,5% van het fulltime traktement. 
• Als u bij 100% werktijd onvrijwillig werkloos wordt, krijgt u een wachtgeld van 70% van het fulltime traktement. Wordt u onvrijwillig werkloos bij 75% werktijd, dan krijgt u een wachtgeld van 70% x 75% = 52,5% van het fulltime traktement. 
• Voor het werken in deeltijd moet een werkplan worden gemaakt. U bent er zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van dat plan te bewaken, als u wilt voorkomen dat u voor 75% traktement toch nog 100% werkt. 
• Als u in de 25% resterende werktijd ander werk wilt gaan doen, moet u daarvoor toestemming vragen aan de kerkenraad, die moet toetsen of het andere werk zich verdraagt met het ambt van predikant en of het andere werk niet de belangen van de gemeente schaadt.

In ord. 5-5-3 is gesteld dat indien de kerkdienst niet door een aan de gemeente verbonden predikant wordt geleid, de kerkenraad een andere bevoegde voorganger uitnodigt de kerkdienst te leiden. Hieruit moet worden afgeleid dat indien de kerkenraad vrij is iemand uit te nodigen, de kerkenraad het ook vrij staat deze persoon af te zeggen om hem moverende redenen af te zeggen. Volgens een uitspraak van het regionaal college voor behandeling van bezwaren en geschillen Zeeland uit 2014 blijkt dat indien de kerkenraad besluit tot annulering hij gehouden is tot zorgvuldigheid. In het geval in Zeeland had dat met name te maken met de procedure (eerst een gesprek, daarna bekendmaken dat de preekbeurten niet doorgingen in plaats van andersom); de gemeente in die casus had namelijk de vergoedingen voor de afgezegde preekbeurten gewoon voldaan (mede in het kader van de zorgvuldigheid).

Een kerkenraad kan dus besluiten om preekbeurten af te zeggen. Daarbij dient zij wel zorgvuldig te handelen. Daarbij speelt mee dat de predikant zich op die zondagen vrij heeft gehouden, misschien al heeft voorbereid en nu een vergoeding misloopt. Al naar gelang de preekbeurt op het laatste moment is afgezegd kan dat meewegen in de vraag of de zorgvuldigheid dicteert dat desalniettemin de vergoeding dient te worden voldaan.