Hoe voer je een pastoraal gesprek met iemand die spreekt in klanken die je niet begrijpt? Wat betekent geestelijke verzorging als woorden hun abstracte betekenis hebben verloren?
Met 310.000 ouderen en 15.000 jongeren met dementie in Nederland staat de kerk voor een groeiende uitdaging. Een nieuwe handreiking van de Werkgroep Pastoraat en Gezondheidszorg biedt geestelijk verzorgers en kerkwerkers concrete perspectieven.
Woorden die nog altijd raken
Woorden worden in dementie niet zinloos, maar krijgen een andere functie. Waar abstracte betekenis verdwijnt, blijft gevoelsmatige lading bestaan. Een 'Onze Vader' of geestelijk lied roept een gevoel van erbij horen op, ook als de inhoud meteen vergeten wordt. Het 'Woord van God' omvat meer dan abstractie - het incorporeert gevoel, lichaam en incarnatie.
Nieuwe talen leren
Mensen met dementie worden leermeesters in communicatie zonder woorden. Ze leren de taal van lichaamshouding, mimiek, aanraking en zintuiglijke ervaringen. Deze ontdekking transformeert niet alleen het contact met hen, maar ook liturgische vormgeving.
Beeld van God blijven
Het paper pleit voor ander vocabulaire: 'mensen met dementie' in plaats van 'dementerenden'. Zij blijven volledig mens - beeld van God - ook in kwetsbaarheid. Een zoon zei over zijn moeder: "Ook zo is ze van God." Deze waardigheid vraagt om erkenning.
Kerk voor iedereen
De ontmoeting stelt kritische vragen aan de geloofsgemeenschap. Waarom sluiten we sommige 'beelden van God' uit? De gemeenschap van Christus is niet compleet zonder mensen met dementie - we hebben elkaar nodig.
Zingeving versus nut
"Heeft geestelijke verzorging aan mensen met dementie wel zin?" Deze vraag verwarrt 'zin' met 'nut'. Geestelijke verzorging levert geen nieuwe kerkleden op, maar biedt wel diepgaande zingeving. Mensen met dementie ervaren wederkerigheid en waardering - vaak zonder woorden.
Zending aan de randen
God toont zich aan de randen van de maatschappij. Geestelijk verzorgers hebben de opdracht deze stemmen hoorbaar te maken in de kerk. Niet uit medelijden, maar omdat mensen met dementie ons leven en geloof verrijken.
Deze handreiking nodigt uit tot nieuwe theologie - ruimte voor andere vormen van communicatie, gemeenschap en zingeving. In de ontmoeting met mensen met dementie ontdekken we niet alleen wie zij zijn, maar ook wie wij kunnen worden als kerk.
Het volledige paper 'Geloofslessen van mensen met dementie' is beschikbaar via de Protestantse Kerk in Nederland.
