Wat zijn de pastorale basistaken van de kerk?
De kerkorde maakt duidelijk dat de pastorale opdracht een mix aan verantwoordelijkheden, actoren en contexten omvat waarbij herderlijke zorg vorm krijgt:
- in het leven van de leden binnen de gemeente: een pastorale gemeenschap;
- in het zorgdragen voor pastoraat (in de gemeente): door bepaalde ambtsdragers;
- in het present zijn in de maatschappij: pastorale presentie.
Zorg door en voor alle leden: een pastorale gemeenschap
Pastoraat is allereerst herderlijke zorg door en voor alle leden van de gemeente (en hun al dan niet gedoopte kinderen). ‘Oog hebben voor de ander’ en ‘gezien worden door de ander’ in de gemeente is geen statisch of incidenteel fenomeen. Een sprekend beeld voor hoe alle leden hierin continu nodig zijn en betrokken worden, komt van pastoraal theoloog Abbing. Hij heeft het pastoraat eens getypeerd als ‘de bloedsomloop van de gemeente’. Een gezonde bloedsomloop - waarbij alle delen van het lichaam via een complex netwerk aan elkaar verbonden zijn - is van levensbelang. Wanneer het bloed door de vaten stroomt, via de leven-gevende longen, worden alle delen van het lichaam van zuurstof en voeding voorzien en worden afvalstoffen afgevoerd. Pastoraal omzien naar elkaar brengt dus leven in de gemeente én daar waar gemeenteleden present zijn in hun omgeving.
Oog krijgen, hebben en houden voor elkaar in de gemeente gaat niet vanzelf. Aanmoediging en toerusting is van groot belang voor ieder lid, jong en oud, om te zoeken naar momenten, plekken en manieren om het pastorale ‘omzien naar de ander’ op eigen wijze vorm te geven.
Zorg dragen voor goed pastoraat: de verantwoordelijkheid van ambtsdragers
Naast een roeping aan alle leden van de gemeente klinkt in de kerkorde een extra pastorale opdracht aan bepaalde ambtsdragers in de gemeente. Deze pastorale verantwoordelijkheid van ambtsdragers, zoals predikanten, kerkelijk werkers en ouderlingen, is gelaagd. Ze zijn zowel geroepen tot het verlenen van pastorale zorg (uitvoerend) als tot het zorg dragen voor goed pastoraat (aansturend/ondersteunend).
Pastoraal present zijn in de maatschappij: omzien in de eigen leefomgeving
De roeping tot herderlijke zorg is er ook voor mensen met een andere of niet-directe link met de gemeente. In navolging van Christus worden we opgeroepen om met ontferming de ander te zien én op te zoeken, ook en juist díe mensen die vergeten worden, kwetsbaar zijn of geen helper hebben. Zo kunnen gemeenteleden pastoraal present zijn via vrijwilligerswerk in ziekenhuizen, gevangenissen, daklozenopvang of vluchtelingenzorg in de buurt. En in de dagelijkse omgang en dicht bij huis - in het aangaan van oprechte ontmoetingen met buren, collega’s en andere mensen in de directe leefomgeving (school, sport, etc). Liefdevol omzien naar de ander omdat God naar ons omziet.
Pastorale presentie op plekken waar mensen noodgedwongen niet naar de (eigen) gemeente kunnen – het categoriaal pastoraat – wordt vanuit de Protestantse kerk vormgegeven door de inzet van ruim 500 predikanten-geestelijk verzorgers met een bijzondere opdracht in onder meer het justitiepastoraat, de zorg, de scheepvaart, de krijgsmacht, de luchthaven, het doven- en het studentenpastoraat.