Orde van dienst
Een kerkdienst verloopt volgens een vaste orde, de liturgie. In deze serie komen de verschillende elementen aan bod. Prof. dr. Marcel Barnard, hoogleraar Praktische Theologie/Liturgiewetenschap aan de PThU en aan de Universiteit van Stellenbosch, Zuid-Afrika, licht ze toe. Drie gemeenten vertellen over hun praktijk.
Het teken van Gods verbond met de volkeren is veelkleurig, en dat is niet toevallig of onbelangrijk. Prof. Marcel Barnard benadrukt het belang van kleuren in de eredienst.
Laat het witte licht door een prisma vallen, en een regenboog aan kleuren verschijnt. Zo valt het licht dat God zelf is door ons mensen heen, en een veelkleurige gemeenschap wordt zichtbaar (1 Johannes 1:5 - 2:11). Gods volk is een rainbow nation, een regenboogvolk, om Desmond Tutu te citeren (hij sprak over het volk van Zuid-Afrika). Het teken van Gods verbond met de volkeren is veelkleurig, en dat is niet toevallig of onbelangrijk (Genesis 9:8-17).
Niet alleen is de gemeente veelkleurig, ook de tijd die ons gegeven is kent een heel spectrum aan kleuren. Op de feesten van Christus, het Licht der wereld, is de kleur wit: Pasen, Kerst, Epifanie. Waar het vuur van de Geest opvlamt is de kleur rood: Pinksteren. En ook op dagen waarop we de getuigen van de Geest gedenken, zoals bij de bevestiging van ambtsdragers. Maar als de gemeente naar binnen keert, in tijden van inkeer en verwachting, kleurt de tijd dieppaars: de Veertigdagentijd en Advent. En dan is er nog de tijd van groei, de zomertijd, als het blije groen de dagen kleurt.
Hier moeten we ook de kunstenaars noemen. De lachende zomers van Vincent van Gogh, die herinneren aan de vreugde om de schepping. De subtiele lichtval in een donkere huiskamer van Rembrandt, die herinnert aan de inval van de genade in een uit zichzelf duistere wereld. Het oneindige blauw van Giotto, dat de Eeuwige, Alomtegenwoordige en Onzienlijke oproept. Of de bruin-grauwe doeken van Anselm Kiefer die een zuchtende en kreunende aarde zichtbaar maken. ’t Is alles een gelijkenis van meer dan aards geheimenis.
Zie ook Dienstboek I. Schrift, Maaltijd, Gebed, 942-943.
Stropdas in de kleur van de zondag
Tijdens kerkdiensten draag ik geen toga maar een kostuum. Dat past het beste bij hoe ik het werk in de kerk beleef. Bovendien lijk ik volgens mijn vrouw in een witte toga net een spookje. Wel draag ik een stropdas in de kleur van de zondag. Ondertussen heb ik een hele verzameling. Ook de antependia en de bladwijzer in de oude kanselbijbel hebben de kleur van het liturgisch jaar. De kerk in Hollum, waar ik tot voor kort vaak voorging, is vrij sober. Alle muren zijn wit en de banken donkerbruin. Het dak is een hemelsblauw gewelf. In een volle kerk blinken de felle shirts van verschillende badgasten en schitteren de lichtjes in de schoenen van enkele kinderen. Er zijn ook vrouwen die zich kleden in de kleur van de zondag. Als ik mijn schroom overwin en hen hiermee complimenteer, hoor ik soms terug dat dit puur toeval is. Dan lachen we er samen om. Want de mensen maken het kerkelijk leven op Ameland pas echt kleurrijk.
Ds. Sijbrand Alblas - Protestantse Gemeente Drachten (tot eind augustus 2023 PG Ameland)
Het kerkelijk jaar kleurt onze vieringen
Onze kerkzaal wordt gekleurd door het buitenlicht dat door glas-in-loodramen schijnt. Maar ook het kerkelijk jaar kleurt onze vieringen. Over de avondmaalstafel, die een centrale plaats inneemt, hangt een breed antependium. De bijpassende stola’s draag ik over mijn lichte gebedsmantel. De kleur komt terug in de balk boven de beamerpresentatie. Naast de lezenaar hangt een regenboog(vlag). Deze symboliseert ‘de weg van de hoop’ én staat voor de veelkleurigheid van onze gemeente. Tijdens de voorbeden steken we hierbij kaarsjes aan.
Op het glas-in-loodraam boven de hoofdingang staan twee figuren. Een ouderfiguur strekt de armen uitnodigend en beschermend uit naar de kleine figuur voor zich. Het staat voor de openheid waarmee God ons tegemoetkomt en ruimte geeft, en verwijst ook naar de plek van de jeugdzorg in ons dorp. Deze afbeelding komt terug in ons logo en in de figuur met een kleurige mantel. In haar zakken kunnen gebedsbriefjes gestopt worden.
Ds. Mieke Groen - Protestantse Gemeente De Glind - Achterveld
Kleurrijke stola met goudglitter
Goddank is niet iedere dag als de voorgaande of de komende. We mogen in het kerkelijk jaar meebewegen in periodes van bezinning, verlangen, feest. Op mijn albe zetten ook de stola’s met hun wisselende kleur de toon voor de periode waarin of de dag waarop we ons bevinden. Toen ik in een Brabants atelier was voor het aanmeten van mijn albe, bladerde ik door de catalogus. Daar vond ik de stola die het voor mij afmaakt: een regenboogstola met goudglitter. Mijn kerkelijk jaar kent ook LHBTQIA-dagen*: de IDAHOBIT-wake rond 17 mei, de Pride Kerkdienst in augustus, de Coming-Out Zondag rond 11 oktober, Pink Xmas in december. Dan draag ik mijn regenboogstola. Steeds weer zijn mensen op die (zon)dagen verrast en verrukt bij het zien van de stola. De kleuren duiden niet alleen, ze overbruggen ook afstand, ze erkennen, ze nemen mensen op in wat ook van hen is: een plek, een uur voor God en mensen.
Ds. Wielie Elhorst - LHBTI+-predikant Protestantse Kerk Amsterdam
* LHBTQIA: lesbisch, homo, bi, transgender, queer, intersekse, aseksueel
Illustratie: Linda Verholt
