Geloof belijden in de Protestantse Kerk in Nederland

De belijdenisgeschriften vormen samen met de kerkorde en de visienota de grondbeginselen van de identiteit van de Protestantse Kerk in Nederland. Gemeenteleden getuigen in de kerkelijke gemeenten die behoren tot de Protestantse Kerk van hun geloof, bijvoorbeeld door het afleggen van de openbare geloofsbelijdenis. Maar wat is eigenlijk een belijdenisgeschrift? Welke belijdenisgeschriften erkent en belijdt de Protestantse Kerk? En hoe werkt ‘belijdenis doen’ in de praktijk?

Belijdenisgeschriften in de Protestantse Kerk

Welke belijdenisgeschriften belijdt de Protestantse Kerk? De Protestantse Kerk belijdt volgens verschillende belijdenisgeschriften. Aan de hand van deze belijdenisgeschriften verwoordt zij wat zij beschouwt als haar roeping, identiteit en toekomst. Zo maakt de Protestantse Kerk deel uit van de wereldwijde gemeenschap waarin mensen het goede nieuws van Gods liefde horen en delen. Zij vormt een vindplaats van geloof, hoop en liefde, wat zich onder andere vertaalt in maatschappelijke betrokkenheid. Op deze manier roept zij op tot vernieuwing van het leven in cultuur, maatschappij en staat. Door de verschillende belijdenisgeschriften weet de Protestantse Kerk zich verbonden met de tradities van hen die haar zijn voorgegaan. Zij belijdt in gemeenschap met het voorgeslacht, zoals die is verwoord in de volgende belijdenisgeschriftenLees de genoemde belijdenisgeschriften hier:

• De Apostolische geloofsbelijdenis, de Geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel en de Geloofsbelijdenis van Athanasius
• De (Onveranderde) Augsburgse Confessie en de Catechismus van Luther
• De Heidelbergse Catechismus, de Catechismus van Genève en de Nederlandse Geloofsbelijdenis met de Dordtse Leerregels

Naast het voorgaande erkent de Protestantse Kerk de betekenis van de Theologische Verklaring van Barmen voor belijden in het heden. Bovendien erkent de Protestantse Kerk door de Concordie van Leuenberg dat de lutherse en gereformeerde tradities door een gemeenschappelijk verstaan van het evangelie bijeenkomen.

Wat is een geloofsbelijdenis?

Wat zijn de belijdenisgeschriften die de Protestantse Kerk erkent en belijdt? Een belijdenisgeschrift is een verzameling van geloofsartikelen, ook wel grond- en leerstellingen of doctrines genaamd. Belijdenisgeschriften worden ook wel aangeduid als geloofsbelijdenis, bijvoorbeeld in het eerste artikel van de kerkorde (lid 4). Een ander woord voor geloofsbelijdenis is ‘credo’ wat in het Latijn ‘ik geloof’ betekent. In het verleden hebben christenen geloofsartikelen bijeengebracht in verschillende belijdenisgeschriften. Een van de oudste voorbeelden hiervan is de Apostolische geloofsbelijdenis (Symbolum Apostolicum ofwel De Twaalf Artikelen van het Geloof) die dateert uit de tweede eeuw na Christus. Zij vormt een symbool (symbolum) van het christelijke geloof, dat christenen eeuwenlang heeft samengebracht en heeft verbonden en bekrachtigd in het geloof.

Belijden met traditie

De ware essentie van de verschillende belijdenisgeschriften blijkt uit de functie die zij vervullen in het christelijke geloofsleven. Wereldwijd belijden christenen het geloof volgens belijdenisgeschriften. Door op deze manier het geloof te belijden bekennen zij zich openlijk tot het christelijke geloof. Zij getuigen van de levende God, en belijden deel uit te willen maken van Zijn gemeenschap in Christus.

Door haar belijdenisgeschriften is de Protestantse Kerk in haar belijden verbonden met de wereldwijde gemeenschap van christenen en de confessionele tradities van het voorgeslacht. Daarbij weten de evangelisch-lutherse gemeenten zich in het bijzonder verbonden met de belijdenisgeschriften van de lutherse traditie, zoals de Augsburgse Confessie (Confessio Augustana ofwel Augsburgse Belijdenis). De hervormde en gereformeerde gemeenten weten zich in het bijzonder verbonden met de belijdenisgeschriften van de gereformeerde traditie, zoals de Nederlandse Geloofsbelijdenis (Confessio Belgica). Maar zowel de lutherse als de gereformeerde tradities vinden elkaar in de Protestantse Kerk in wederzijds vertrouwen rond het evangelie, zoals is bekrachtigd in de Concordie van Leuenberg. Maar hoe werkt belijden in de praktijk?

‘Belijdenis doen’

In de kerkelijke gemeenten die behoren tot de Protestantse Kerk belijden gemeenteleden het geloof steeds weer opnieuw volgens de belijdenisgeschriften, bijvoorbeeld tijdens het vieren van de eredienst. Gemeenteleden leggen in hun gemeente bovendien een openbare geloofsbelijdenis af. Dit wordt in de praktijk ook wel ‘belijdenis doen’ genoemd. Maar wat is ‘belijdenis doen’?

Tijdens de openbare geloofsbelijdenis belijdt het gemeentelid individueel en in gemeenschap met de gemeente het geloof in God de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Het beamen of ontvangen van het sacrament van de doop staat daarbij centraal. Door het individuele beamen van de (te) ontvangen doop, het openbare belijden van het geloof en het afwijzen van alle kwaad treedt een gemeentelid tot de gemeente toe als belijdend lid. Gemeenteleden die nog niet eerder zijn gedoopt ontvangen bij de openbare geloofsbelijdenis de doop. In sommige gemeenten vormt het afleggen van de openbare geloofsbelijdenis een voorwaarde om deel te nemen aan het sacrament van het heilig avondmaal en bevestigd te worden als ambtsdrager.

Het afleggen van de openbare geloofsbelijdenis is niet enkel openlijk bevestigen en getuigen van wat je gelooft voor de kerkelijke gemeente, maar individueel en volwaardig ‘ja’ zeggen tegen God vanuit het hart. Het is een intiem en persoonlijk teken dat je werkelijk bereid bent om Christus te volgen en deel uit te maken van Zijn gemeenschap. Daarom is de openbare geloofsbelijdenis verbonden met de doop, waardoor mensen in de Gemeente van Christus en het Lichaam van de Heer worden opgenomen.

Het afleggen van de openbare geloofsbelijdenis vindt plaats in het midden van de gemeente, in het bijzijn van de gemeenteleden. Dit gebeurt veelal tijdens de liturgische periode van het paasfeest. Het maakt deel uit van de geestelijke vorming van gemeenteleden, en wordt daarom voorafgegaan door een periode van voorbereiding. Tijdens die periode voert de predikant, dan wel een ambtsdrager (ouderling of diaken) één of meerdere gesprekken met het gemeentelid. In deze gesprekken komen onder andere de beweegredenen van een gemeentelid om de openbare belijdenis van het geloof af te leggen en de inhoud van zijn of haar geloof aan bod. De periode biedt een mogelijkheid voor geestelijke ontwikkeling, door het voeren van een open gesprek over geloofsvragen. Daarnaast verdiept het gemeentelid tijdens deze periode zijn of haar kennis over het Woord van God in de Bijbel en de geloofsleer in de kerk. Maar de periode staat met name in het teken van de weg die het gemeentelid tijdens zijn of haar leven op aarde zal afleggen naar het Koninkrijk van God.

Bron van inspiratie voor veelkleurig geloof

Terug naar de verschillende belijdenisgeschriften die de Protestantse Kerk erkent en belijdt. Waarom zijn er verschillende belijdenisgeschriften? Hier liggen complexe historische ontwikkelingen en theologische overwegingen aan ten grondslag. Vast staat dat deze geschriften eeuwenlang een bron van inspiratie voor christenen zijn geweest die hen heeft bekrachtigd in het geloof. Ook in het heden vormen zij het fundament van de Protestantse Kerk, waarin verschillende confessionele tradities elkaar hebben gevonden in gedeeld vertrouwen rondom het goede gemeenschappelijke. Zij zijn een inhoudelijke leidraad voor het veelzijdige belijden van het veelkleurige christelijke geloof, en bieden perspectief en visie voor de huidige tijd en samenleving in het heden en voor de toekomst.

Benieuwd naar de meer uitleg van de belijdenisgeschriften? Bekijk deze serie artikelen:

Fotograaf: Heiko Bertram