Kliederkerk kan met behulp van een stevige basis en doordachte inzet uitgroeien tot een expressie van kerk met invloed op de hele gemeente, ontdekte ds. Marjan Riedijk.
In beide Zeeuwse dorpen waar Marjan Riedijk predikant is, is een kliederkerk. Zowel in Nieuwerkerk, “bible-belt met veel soorten kerken”, als in Zonnemaire, “een kleine vergrijsde dorpskerk met veel goodwill in het dorp”. Riedijk is er nauw bij betrokken. Na een oriënterende fase, waar een startbegeleider vanuit de dienstenorganisatie bij betrokken was, werd een stevige basis onder kliederkerk gelegd. Riedijk merkt hoe deze missionaire manier van kerk-zijn met alle leeftijden nieuw elan geeft, en ze draagt daar vanuit haar ambt volop aan bij. “Het bijzondere van een kliederkerkviering is dat zowel gelovige als niet-gelovige ouders zich op hun gemak voelen tijdens deze vieringen. Door de sfeer en door de opzet van het samen ontdekken. Iedereen leert iets tijdens kliederkerk. Mijn ervaring is dat mensen zich door kliederkerk meer verbonden gaan voelen met de kerk. In Zonnemaire was een aantal jaar geleden nauwelijks meer een gezin in de kerk. Sinds kort zitten er soms op zondagmorgen weer dorpskinderen in de kerkbanken. Een moeder is betrokken geweest bij de start van ons kernteam. Ook een jongere uit het dorp doet mee in dit team. Door mensen te betrekken gaan gezinnen uit het dorp weer de kerkdrempel over. Van buiten naar binnen, in plaats van andersom.”
Springlevend
Riedijk benadert kliederkerk als een fresh expression of church, niet met als doel om uit te groeien tot zelfstandige gemeente, wél tot een ‘volwassen expressie van kerk’ waarbij mensen van alle leeftijden leren om het in voetspoor van Jezus te gaan. “Hierbij zie ik, als dorpsdominee in twee Zeeuwse dorpen, een gemeente voor mij die al sinds generaties huist in een eeuwenoud gebouw, met sterke wortels in de plaatselijke context, die aan de randen van haar gestalte frisse nieuwe loten ontwikkelt. Die nieuwe loten zijn frisgroen, creatief, hoopvol en van invloed op het geheel. De frisse uiteinden van de takken staan immers in verbinding met het geheel van de kerkelijke gemeente. Het laat zien dat de oude kerk juist nog steeds springlevend is!”
Ze vertelt hoe het plezier van een kliederkerkviering van invloed is op de klassieke vieringen op zondag. “Ik vergeet nooit hoe we tijdens de eerste kliederkerk een zegenlied zongen met behulp van een grote gekleurde parachutedoek. Iedereen was onwennig. Sommige ouders stonden zelfs wat sceptisch aan de zijkant geplakt en deinsden bijna achteruit. De kinderen daarentegen kropen met veel plezier onder de parachute. Gelukkig ging een aantal ouders mee in het spel; ze pakten de randen van de parachute op. De gespannen sfeer werd helemaal doorbroken op het moment dat één jongen van onder de parachute blij uitriep: ‘Dit is leuk!’ De ouders ontspanden. Binnen een paar seconden verschenen grote grijnzen op de gezichten. Dat kerk ook leuk kan zijn, dat was een ontdekking. Deze ontdekking wordt vervolgens vertaald naar de ‘gewone’ zondagochtenddiensten. Ook de gewone kerkdiensten starten hier met regelmaat een uur later, zodat er na de dienst direct overgegaan kan worden naar een lunch, want ‘dat is leuk!’”
“Een goed doordachte kliederkerkviering kan zelfs meer impact hebben op het alledaagse gelovig leven van mensen dan een gewone kerkdienst, zou mijn stelling zijn.”
Preek waar je in kunt stappen
Kliederkerk is leuk én een mooie manier om families, kinderen en hun naasten (weer) met kerk te verbinden. Het vraagt wel een goede doordenking, voorbereiding en het liefst ook betrokkenheid van de predikant om te zorgen dat het uit kan groeien tot ‘expressie van kerk’. “Wanneer een kliederkerk verworden is tot een knip- en plakactiviteit, dan is het geen volwaardige viering. Dan is het ook de vraag of het een verschil maakt met een speeltuinvereniging die een knutselmiddag organiseert in haar verenigingsgebouw.” Een kliederkerkviering begint dan ook met een grondige voorbereiding in het kernteam. In Zonnemaire is dat een klein en divers gezelschap van kerkelijk betrokken en niet-kerkelijk betrokken mensen, jong, oud, man, vrouw. De predikant is lid, maar ook dorpsgenoten die niet iedere zondagmorgen naar de kerk gaan. Met dit kernteam wordt een bijbelgedeelte gelezen en ontdekt. Deze gesprekken, waarbij Riedijk vragen stelt en al luisterend lijnen tevoorschijn haalt, vormen de basis van de ontdekactiviteiten en de viering. “In feite ontstaat er in het gesprek met het kernteam een preek met een eigen focus. Deze preek wordt alleen niet gehouden vanaf een preekstoel, maar krijgt handen en voeten mee en wordt beleefd met alle zintuigen. Het wordt een preek waar je als deelnemer zomaar in kunt stappen, waar je in meegenomen kunt worden en hopelijk zelf ook nieuwe inzichten ontdekt. Een goed doordachte kliederkerkviering kan zelfs meer impact hebben op het alledaagse gelovig leven van mensen dan een gewone kerkdienst, zou mijn stelling zijn.”
De zeilen hijsen
Het ‘leuke’ van kliederkerk is dus niet plat. “Ik hoor als predikant steeds vaker de vraag naar voorbereidende gesprekken, zodat de gemeenteleden - net als bij kliederkerk - betrokken worden bij het ontdekken van het bijbelverhaal en zo een inbreng hebben in de uiteindelijke preek. Zo ontstaan er buiten kliederkerk om weer nieuwe ontdekplekken op andere plaatsen waar mensen samen ontdekken wat het bijbelverhaal met jou en mij doet in onze tijd.”
Zowel het netwerk als de theologische bagage van de predikant zijn van grote waarde om kliederkerk als vorm van kerk-zijn te laten floreren. Dat is mooi én spannend. Het vraagt ruimte én richting geven om samen met enthousiaste vrijwilligers diepere lagen van een bijbelverhaal te ontdekken. Als dat lukt en je bepaalde vormen en kerkelijke taal durft los te laten, kunnen er bijzondere dingen gebeuren, is Riedijks ervaring. Ze vertelt over een vergadering met het kernteam. Niet alle leden zijn gewend om in gebed te gaan, maar in goed overleg bidden we met elkaar. Juist wanneer we in alle kwetsbaarheid onze ervaringen delen, gaat ons hart open. Zo is bidden ook de zeilen hijsen en er op vertrouwen dat de Geest gaat waaien."
Benieuwd of een kliederkerk ook wat voor uw gemeente is? Wij lopen graag met u op! Kijk hier voor meer informatie.
Lees ook:
