Kliederkerk: oefengemeenschap waar het geloof ontdekt en gedaan wordt 

Kliederkerk echt kerk?

Is kliederkerk echt een vorm van kerk-zijn? Kliederkerk wordt, zeker door mensen binnen de bestaande kerken, vaak gezien als een leuke activiteit voor gezinnen. Martha Kroes, sinds 9 juli predikant in Sexbierum-Pietersbierum, deed hier voor haar master theologie aan de PThU (Groningen) onderzoek naar. Dat bestond uit literatuurstudie en praktijkonderzoek bij drie kliederkerken: de Ontdekkerk Goutum-Zuiderburen, tevens Kroes’ stageplaats, Kliederkerk Spijkenisse en Messy Church Surhuisterveen. Ze was aanwezig bij bijeenkomsten en sprak met teamleden en deelnemers. 

Oefengemeenschap

‘Een verrassende vorm van kerk-zijn met mensen die weinig of niets met kerk hebben én met meer betrokken kerkleden’, zo wordt kliederkerk omschreven. De onderzoeksvraag of je dat echt kerk kunt noemen, beantwoordde Kroes vóór haar onderzoek voor zichzelf al voorzichtig met ‘ja’. “De vraag is natuurlijk: waar zit het dan in?”, zegt Kroes, die altijd al een passie heeft gehad voor nieuwe bewegingen in de kerk. “Ik vroeg het de mensen van de drie kliederkerken: ‘Is dit voor jou kerk?’ Ik merkte in de antwoorden dat er nog verouderde beelden van kerk-zijn leven, sterk verbonden met de zondagse kerkdienst. Maar ik zag dingen gebeuren. In Goutum ontstond de kliederkerk in een nieuwbouwwijk waar geen kerk was. Een groep ouders is zelf activiteiten gaan ontwikkelen. In een groepsgesprek zei iemand: ‘Met alles wat hier gebeurt bouwen we toch aan een gemeenschap?’ Zo gaat dat ook in de kliederkerk in Spijkenisse, waar mensen ook zorgen voor elkaar, het evangelie krijgt daar echt handen en voeten. Misschien is kliederkerk meer een oefengemeenschap waar het geloof ontdekt en gedaan wordt dan een plek waar het geloof eerst verwoord wordt. Min of meer het tegenovergestelde van een traditionele kerk.”

Gericht op Jezus 

Gemeenschap is niet meer een vaste groep mensen die jarenlang op dezelfde plek samen iets deelt, meent Kroes. Een gemeenschap verandert voortdurend: mensen haken aan als het past bij hun leven op dat moment, en ze vertrekken als dat verandert. “Gemeenschap is een werkwoord geworden, en kliederkerken pakken dat vanuit hun relationele insteek goed aan. Ze versterken hun gemeenschap. Ze organiseren activiteiten tussendoor en werken samen met andere groepen, kerkplekken of scholen.” De gerichtheid op Jezus maakt een gemeenschap tot een kerkelijke gemeenschap. En dat de Geest in kliederkerk aan het werk is, daar twijfelen de betrokkenen niet aan, ontdekte Kroes. “Maar ik hoor ook weleens de vraag of kliederkerk wel genoeg diepgang heeft om geloof te kunnen ontwikkelen. Dat is een dubbelheid die volgens mij deel is van het proces van groeien naar een nieuwe, nog niet uitgekristalliseerde vorm van kerk-zijn.”

Verbinding met de context

Mensen winnen voor het geloof is niet het eerste doel van kliederkerk. Maar bij Kroes’ stageplaats in Goutum bleek dat wel het effect. “Het is min of meer zoals de gelijkenis van het zuurdesem: je hoeft er niet op gericht te zijn, het komt vanzelf wel. In kliederkerk ben je bezig met het evangelie, geef je de leefstijl van Jezus handen en voeten, ontdek je samen en praat je erover. Je ontdekt het evangelie, soms opnieuw, vanuit je eigen context, het leven van nu. Juist in de verbinding met het alledaagse wordt het verhaal van Jezus tastbaar. Ik vergelijk het weleens met de kerk zoals die in het allereerste begin ontstond.”

Die verbinding met de context en leefomgeving van de doelgroep is een belangrijk kenmerk van nieuwe vormen van kerk. Kerk ontstaat in wisselwerking met het alledaagse leven. “Bij kliederkerk werkt dat ook zo”, zegt Kroes. “Kliederkerken worden gehouden in buurthuizen en schoolgebouwen, vaak midden in wijken met veel gezinnen. De manier van communiceren sluit aan op kinderen, hun families, en mensen die zich ermee verwant voelen.”

Kerk in wording

De vooronderstelling waar Martha Kroes haar onderzoek mee begon, kon ze naderhand bevestigen: kliederkerk is een nieuwe vorm van kerk, een goed voorbeeld van hoe de Geest in nieuwe contexten werkt en hoe kerk-zijn op nieuwe manieren ontdekt wordt. “Kliederkerk heeft als gemeenschap van navolging de potentie zich verder te ontwikkelen als kerk, in het spoor van Jezus. Gelijkwaardig samenwerken met bestaande gemeenten kan dat proces van kerkwording versterken.” In haar eigen gemeente in Sexbierum-Pietersbierum is ook een kliederkerk ontstaan, van onderaf. “Het is een enorm succes. De bestaande gemeente voelt zich erg betrokken en volgt het met interesse en plezier. Ze ziet het niet als concurrentie. Kliederkerk kan op haar beurt de bestaande gemeenten een impuls geven om zich te blijven ontwikkelen en vernieuwen als kerk in hun context.”

Lees ook: