Hoe onderhoud je een relatie met je kind als je jarenlang in gevangenschap leeft? Het is een grote uitdaging voor veel gedetineerden. Project Het Lente- en Herfstkamp biedt de oplossing: vader en kind mogen drie dagen in ontspannenheid met elkaar optrekken. We spraken oprichter Marieke van Zwam, landelijke projectleider bij forensische zorgorganisatie Exodus Nederland, over dit unieke initiatief.
Uit onderzoek blijkt dat verbindende activiteiten voor kinderen van gedetineerden belangrijk zijn voor hun welzijn. Met name contactmomenten met de ouder, zonder tijdsdruk, zijn van groot belang. En dat is precies wat niet lukt tijdens reguliere bezoekuren, vertelt Marieke van Zwam. “Regulier bezoek is vaak onder schooltijd en duurt slechts een uur. Dan zit je met gedetineerden en hun bezoekers in een volle zaal. Je mag elkaar bovendien niet knuffelen.”
Daarom bedacht ze een alternatieve oplossing waarbij vader en kind gedurende drie dagen in alle rust veel tijd met elkaar doorbrengen. Dit gebeurt onder begeleiding van Van Zwam, vrijwilligers en medewerkers van Dienst Justitiële Inrichtingen. Overdag zijn vader en kind samen in de gevangenis, ‘s avonds hebben de kinderen een apart programma buiten de penitentiaire inrichting.
Kwetsbaarheid
Van Zwam: “De eerste dag zijn veel vaders nog op hun hoede, ze ogen wat gespannen. In de gevangenis hebben ze allemaal een masker op. Het is daar onveilig om kwetsbaarheid te laten zien, dus tasten ze tijdens het kamp bij hun medegevangenen af hoe zij zich opstellen.”
Bovendien voelen de vaders een bepaalde druk dat het leuk moet zijn, dat geeft ook spanning. “Nadat we met elkaar een veilige sfeer gecreëerd hebben, zie je hun masker langzaam afgaan en kunnen ze genieten van het kwetsbaarste dat ze hebben: hun kind.”
Boosheid
Het is soms wennen voor kinderen om ineens zoveel tijd met hun vader door te brengen. Emoties als boosheid en verdriet komen er wel eens ongeremd uit. “Een jongen van 9 jaar die de hele week vrolijk was, kreeg de laatste dag zijn vinger tussen een stoel. Hij gaf zijn vader de schuld en werd heel erg boos. Maar het ging helemaal niet om die pijnlijke vinger”, zegt Van Zwam. “Het hoge woord kwam eruit: ‘Waarom heb je dit gedaan?’ vroeg hij aan zijn vader. Eindelijk kregen zijn emoties de kans om naar buiten te komen. Het enige wat je dan moet doen, is erkenning geven.”
Het normale leven
Tijdens het kamp worden allerlei activiteiten georganiseerd. Zo is er een muziekworkshop, kinderen ontwerpen knuffels, ze doen een talentenshow en vieren samen hun verjaardagen. Ook kunnen ze samen sporten en creatieve activiteiten doen. Maar simpelweg samen lunchen vinden verreweg de meeste vaders het leukst. “Even de normale dingen doen. Soms hebben ze al jaren niet meer samen gegeten. Dat zijn dingen die je als gezin verbindt. Net als samen huiswerk van het kind maken”, aldus Van Zwam.
Het afscheid
Aan de fijne tijd met hun vader komt na drie dagen weer een eind. “Dan moeten de kinderen gewoon weer naar huis, terwijl hun vader in de gevangenis blijft.” Bij sommigen komt het afscheid extra hard aan, als ze hebben ervaren hoe fijn het is om tijd met hun vader door te brengen. “Ze beseffen ineens wat ze missen, waardoor het verdriet aan de oppervlakte komt. Hun moeders vinden dit vaak juist positief, omdat kinderen wat kunnen afvlakken als hun vader in detentie zit.”
Ook voor de vaders is het afscheid een confronterend moment. Ze zijn zich bewust(er) geworden van de impact die hun gevangenschap heeft op hun zoon of dochter. “Veel vaders moeten flink bijkomen van de intensieve dagen. Ze zijn het niet meer gewend om die vaderlijke opvoedrol op zich te moeten nemen”, legt Van Zwam uit. “Dat vraagt behoorlijk wat energie.”
Verdieping en heling
Zowel bij kinderen als vaders merkt Exodus Nederland dat de onderlinge relatie enorm wordt verdiept tijdens de kampen. Van Zwam:“En die verdieping is juist zo belangrijk, want het is vaak traumatisch voor kinderen als hun vader in de gevangenis belandt. In dit verwerkingsproces is het essentieel om erover te blijven praten.”
Het Lente- en Herfstkamp draait al vijf jaar. Om te kunnen blijven groeien zijn meer vrijwilligers nodig die kunnen ondersteunen. Ben jij geraakt door dit bijzondere initiatief? Ga dan naar exodus.nl.
