Protestantse Kerk
Doorgaan naar hoofdinhoud
Vindplaats van geloof, hoop en liefde

Rabbijn en predikant in gesprek over het eren van God

Hoe geeft het geloof vorm aan het leven? Een rabbijn en een predikant bespreken een belangrijk facet van hun geloofsovertuiging. Rabbijn Corrie Zeidler en predikant Davy Hoolwerf over de overeenkomsten en de verschillen van hun geloof. Deze keer: het eren van God.  

Gods wil navolgen klinkt misschien verheven, maar het blijkt toch ook een heel alledaagse bezigheid te zijn. Bijvoorbeeld op de fiets of in de auto. Wist je dat er zelfs een joodse manier van autorijden bestaat? Corrie Zeidler, rabbijn van de Liberaal Joodse Gemeente Utrecht en joods geestelijk verzorger bij Justitie, kijkt predikant Davy Hoolwerf aan. “Dat betekent bijvoorbeeld dat je stopt bij een rood verkeerslicht en dat je rekening houdt met andere weggebruikers.”  

Hoolwerf, predikant van de Hervormde Gemeente Ede en actief in de Protestantse Raad voor Kerk en Israël, glimlacht. Hij werkt het voorbeeld graag verder uit. “Eigenlijk is er dan ook een christelijke manier om deel te nemen aan het verkeer. Ook christenen proberen het gaspedaal met beleid in te trappen. Sommigen plakken zelfs een Ichtusvis op hun auto om aan te geven dat er een christen in het blik zit.” Zo’n sticker waarmee christenen elkaar herkennen op de weg maakt bestuurders bewust van hun verkeerszonden. Niet altijd even prettig, merkt Hoolwerf op. “Ik heb eens iemand gesproken die zei: ‘Ik haal hem er maar af, want ik denk dat ik te hard en te agressief rijd.’” 

In alles wat je doet 

Het mag op het eerste gezicht een beetje vreemd zijn om het bij de vraag hoe joden en christenen God eren over rijstijlen te hebben, wie er wat langer over nadenkt snapt dat dit toch best logisch is, concluderen Zeidler en Hoolwerf. “In essentie is ‘joods autorijden’ een metafoor voor het toepassen van joodse waarden en ethiek in heel het leven, inclusief alledaagse handelingen zoals autorijden”, zegt Zeidler. Het joodse religieuze leven krijgt niet alleen vorm binnen de synagoge of tijdens gebeden maar in alle aspecten van het leven. “Het zit hem ook in een moment stilte voor het eten. Het idee is dat je in alles wat je doet, inclusief autorijden, rekening houdt met je medemens en de regels volgt. Zo eer je God.” 

“Ik herken dit helemaal”, valt Hoolwerf haar bij. “God eer je door zijn geboden te volgen, met de samenvatting van Jezus in gedachten: God liefhebben boven alles en je naaste als jezelf.” Tegelijkertijd, zeggen ze, horen de samenkomsten in kerk en synagoge er ook bij. Hoolwerf: “God eren is namelijk iets wat je ook met elkaar doet, door te bidden, te zingen en door middel van lofprijzing.” 

Relatie met God 

Hoolwerf en Zeidler verschuiven naar de diepere vraag hoe beide religies God zien. Want het mag dan duidelijk zijn dat het voor zowel de dominee als de rabbijn belangrijk is om God eer te bewijzen, maar tot wie richten zij zich dan? Hoolwerf is stellig: degene tot wie hij zich richt is een persoon. “Een persoon die ik leer kennen als ik bijvoorbeeld bid. Ik spreek God aan als Vader, ik ken Hem als een Vader. God is voor mij iemand met wie ik een persoonlijke band heb.” 

Hier komt een verschil aan het licht. Zeidler zou niet zo snel spreken over God als een persoon en al helemaal niet als een vader. “God is ten eerste zeker geen mens. Wij praten over Hem als een mens – bijvoorbeeld dat Hij boos is –, maar dat is omdat wij mensen zijn. Wij kunnen als mensen nu eenmaal niet in ‘Gods taal’ praten.” Haar band met God ziet er anders uit. Voor haar is God niet een wezen met wie ze direct communiceert. Ze ziet God als een idee dat zich manifesteert in de teksten en richtlijnen die haar vertellen hoe ze als mens op deze aarde moet leven. “En met die teksten en met de tradities die daarbij horen heb ik een innige, persoonlijke band.” Dat is voor haar een goede manier om dichter bij God te komen. “Ik leer God kennen door te doen wat Hij van ons vraagt. Door de geboden uit de Thora in acht te nemen kom ik God in het dagelijks leven tegen. Ik zie God namelijk door in de ogen van mijn medemens te kijken. Dat is, zeg maar, de spiegel waarin wij de goddelijke openbaring zien. Ik geloof dat in ieder mens een evenbeeld van God zit, dan zie ik dus in mijn medemens hoe God eruitziet. Niet letterlijk natuurlijk maar figuurlijk. Ik zie de goddelijke openbaring in anderen en probeer de positieve eigenschappen van mensen te waarderen.” 

Hoolwerf twijfelt of de verschillen wel zo groot zijn tussen hem en zijn gespreksgenoot. “Ik kan dit voor het grootste deel beamen.” Hij wendt zich tot Zeidler: “Jij zegt ergens wél dat het bij God om persoonlijke relatie gaat. En ik herken ook juist God in mijn medemens. Dat is naar mijn idee ook precies wat Jezus bedoelt te zeggen met de uitspraak ‘wat je voor de naaste doet, dat doe je voor mij’. Heel cruciaal voor mij is wel dat ik God heb leren kennen door de Messias, door Jezus.” 

Jezus 

Jezus is voor de predikant uit Ede een centrale figuur. Hij ziet Jezus als ‘de openbaring van God’, waardoor hij een directe relatie met ‘de Vader’ kan ervaren. “Ik heb namelijk niet zo’n positief mensbeeld, ik zie veel gebrokenheid en kwaad in de mensheid. Via Jezus is er de mogelijkheid van vernieuwing en herstel in de mens. Door Jezus kan de band met God hersteld worden.” 

Zeidler ziet dat duidelijk anders. “In het jodendom heb je in de relatie tussen mens en God geen tussenpersoon nodig.” En een verzoening tussen mens en God is ook niet nodig. Voor haar is Jezus niet meer dan een historische figuur: “Er heeft vast zo iemand bestaan als Jezus. Het was gebruikelijk dat een Jood rondtrok met een groep leerlingen. Ik geloof niet dat hij ooit de bedoeling had om een nieuwe religie te beginnen. Het is, zou je kunnen zeggen, een beetje uit de hand gelopen. Ik vrees dat als Jezus nu terug zou komen hij als ketter zou worden beschouwd in de kerk.”  
Hoolwerf noemt die stellingname ‘spannend’ en ‘soms ook ingewikkeld’. “Er schieten nu twee dingen door mijn hoofd. Hoe hadden niet-Joden zoals ik ooit de God van Israël kunnen leren kennen als de volgelingen van Jezus het geloof niet in de wereld waren gaan vertellen? Via deze Jood Jezus heb ik God leren kennen.”  

Zeidler: “Ik zeg niet dat onze manier de enige manier is om tot God te komen. Daarom is het jodendom nooit een zendende religie geweest. Wij vinden niet dat mensen joods moeten worden om verlost te worden of zoiets.” Hoolwerf: “Kennen we dan wel dezelfde God? Is de God die ik de God van Israël noem dezelfde God die ik in de synagoge ook kan aanbidden?” Zeidler: “Ik denk dat alle drie grote monotheïstische religies - het jodendom, het christendom en de islam - uiteindelijk over dezelfde God spreken. Al heeft Hij in elk geloof een andere vorm gekregen.” 

Hoolwerf knikt instemmend, al vindt hij de relatie met de islam ‘toch ingewikkelder’ dan met het jodendom. Hij concludeert uiteindelijk dat jodendom en christendom wél verbonden zijn. Hoolwerf: “Ik ben vaak in de synagoge geweest en dan bid ik gewoon mee. Ook zing ik de psalmen mee. In de synagoge ervaar ik dat ik als christen ook mijn God aanbid.” 

Was deze informatie zinvol?
We hebben uw feedback ontvangen, dankuwel!

Om deze pagina verder te verbeteren zijn wij benieuwd waarom u deze pagina wel of niet zinvol vond. U kunt ons helpen door de onderstaande vragen in te vullen.

Mogen we je contactgegevens voor eventuele verdere vragen? (niet verplicht)