Ik neem u even mee in overwegingen die ik eerder al deelde met gemeenteleden in Luthers Zuid-Nederland en in mijn eigen Amsterdamse gemeente. Mijmeringen die mij iedere keer weer raken. En eens iets anders dan het zeer serieuze nadenken over ‘Duurzaam Luthers’ of ‘Voor de wind zeilen …’
Toch heeft ook het hier genoemde perspectief te maken met ons noestig smeden van toekomstplannen. Want juist bij uitdagingen die niet zo een-twee-drie te tackelen zijn (kleiner en ouder wordende gemeenten, gebrek aan energie en financiën, ...) hebben wij ook iets anders nodig dan analyse, daadkracht en durf. En dat is waartoe ik ons voor deze zomer zou willen verleiden. Een zomer zwaan-houding en ervaring.
Want: de zomer komt eraan!
Een extra ziel
Voor velen is dit de tijd waarin vakanties zijn gepland. Mede daarom is het ook een tijd waarin het gehele leven in de samenleving vaak een ander tempo aanneemt. We zitten meer buiten en luisteren weer eens naar het geluid van een vogel of van de wind die de takken en bladeren van de bomen beweegt of over een grasveld strijkt. Misschien eten we andere gerechten of eten met meer aandacht. Een oud gezegde vertelt dat een mens er op zo’n moment een extra ziel bij krijgt. Ik zou die Zomer Zwaan- of Zondag Zwaan willen dopen.
Ruimte voor het boven-dagelijkse
Voor mij persoonlijk zijn deze zomerweken extra bijzonder, omdat het de laatste zomer is voordat ik met emeritaat ga. Mijn vaste verantwoordelijkheid voor het werk in en met mijn gemeente in Amsterdam eindigt straks. Mijn verantwoordelijkheid als president van de Lutherse Synode eindigt zelfs al eerder. En dan wacht me ...? Eindeloze vakantie? Ik hoop van harte dat er toch iets anders wacht.
Vakantie heeft immers vaak het doel om de uitgeputte geest te verzetten en het lichaam rust en verandering te gunnen na bovenmatig inspannende perioden van werk en verantwoordelijkheid. Dat – zo hoop ik – zal voor mij straks wat minder nodig zijn. Waar ik op hoop, en wat ik mijzelf en ons allen nu en principieel toewens is, dat wij heel ons samen leven als gemeenschap in kerk en samenleving zo gaan inrichten, dat we onszelf niet zo vaak voorbij leven, maar dat er ook in het dagelijkse steeds ruimte is voor het ‘boven-dagelijkse’.
Zoals een zondagsviering, die probeert om midden in de tijd een ervaring van ‘Gods tijd’, van ‘eeuwigheid’ mogelijk te maken. Dat doen we op zondagen met behulp van liturgie, muziek, stilte, Woord en Sacrament. We bakenen zo tijd en ruimte af voor de ervaring van ‘het andere’, opdat het leven niet doordendert als was elke dag hetzelfde. Daarom de kaarsen in de kerk terwijl het buiten toch gewoon licht is. Daarom die andere taal: genade - barmhartigheid - zegen – Christus ...).
Al dat is er niet zomaar
Het is goed als we voor dat andere ook in de dagelijkse routine, onze liturgie thuis, vormen kennen die boven zichzelf uitreiken en ons optillen: aan tafel, in de morgen of avond, op bezoek bij iemand of bij bijzondere gelegenheden. Dat soort symbooltaal, kleine handelingen, zinnetjes, stiltes; ze helpen ons om niet te worden opgeslokt door de sleur van het dagelijkse. En ze herinneren ons eraan dat al het gewone, al die ‘vanzelfsprekendheden’ nooit zomaar vanzelfsprekend zijn: ons lichaam, onze vrienden, onze relaties, dat we te eten hebben en een dak boven ons hoofd. Al dat, zo vertelt het Bijbels verhaal, is er niet zomaar. Er is veel aandacht en liefde aan besteed dat wij én onze wereld er zijn en dat we hier kunnen wonen en leven.
In de Bijbelse beeldtaal heet dat: het is (wij zijn) Gods schepping. Een geschenk. God zelf besteedde er aandacht en liefde aan. Hoe kunnen wij dat dan niet met grote aandacht doen?
Zelf probeer ik mij steeds weer voor te houden als een soort geestelijke oefening: het leven niet vanzelfsprekend vinden, maar het met alle veelkleurigheid – ook die van verdriet en pijn – aanvaarden als geschenk, als iets om van te genieten en van uit te delen. Als dat lukt, zijn we een heel eind op die geloofsweg die Jezus ons, als teken van Gods nabijheid, is voorgegaan.
Dan krijgen vrijheid en vrije tijd, inhoud, richting en betekenis. En waar dat in ons leven doordesemt worden wij nieuwe mensen; Gods mensen, om te beginnen in het dagelijkse van hoe we met elkaar omgaan, om voort te zetten in hoe we onze samenleving inrichten, welke waarden wij onze kinderen voorhouden, hoe wij mens worden.
Als wij ons gemeente-zijn vanuit dat perspectief bevragen op het ‘Hoe verder?’ dan komen wellicht andere doelen en toekomstbeelden in ons op dan wat de meerjarenbegroting ons vertelt, of waar onze vermoeide geest tegenaan hikt in ‘wat er straks allemaal moet gebeuren met alsmaar minder mensen’. Wie weet?
In die zin wens ik ons allen zo’n ‘extra ziel’ toe in de komende vrije en bevrijde tijd. Sabbat-tijd: deze zomer, en van daaruit een Zomer Zwaan/Zondag Zwaan-houding. Liefst altijd.
