Ontmoeting met Moslims - samenwerken aan sociale cohesie
Dit stappenplan helpt gemeenten van de Protestantse Kerk bij het opbouwen van respectvolle relaties met de islamitische gemeenschap. In vier concrete stappen ontdek je basiskennis over de islam, verken je mogelijkheden voor samenwerking, analyseer je jouw lokale context en maak je weloverwogen keuzes voor dialoog en verbinding.
Of er nu een moskee in jouw buurt staat of niet - dit praktische stappenplan biedt handvatten om als christelijke gemeente betekenisvol contact te leggen met moslims en bij te dragen aan een samenleving waarin verschillen verrijken in plaats van verdelen.
Stap 1 – Basiskennis
In Nederland wonen ruim 1 miljoen moslims. Na christenen is dit de grootste religieuze groep. Volgens de kerkorde verricht de kerk haar arbeid van getuigenis en dienst in respectvolle omgang met andere godsdiensten (art. 16.4).
Wat is de islam?
De islam is een grote wereldgodsdienst met ongeveer 2 miljard volgelingen die moslims worden genoemd. Deze religie begon in de 7e eeuw in Mekka, in het huidige Saudi-Arabië. Moslims geloven in één God, Allah, die zij zien als de schepper van alles. Ze geloven dat Allah zijn boodschap via de engel Gabriël heeft doorgegeven aan de profeet Mohammed. Mohammed wordt gezien als de laatste en belangrijkste profeet, na profeten als Abraham, Mozes en Jezus, die ook in de Bijbel voorkomen.
Het geloof van moslims wordt zichtbaar in de vijf belangrijkste regels, de vijf zuilen van de islam. De eerste is de geloofsbelijdenis (shahada): "Er is geen god behalve Allah, en Mohammed is zijn boodschapper." De tweede is het gebed (salaat), vijf keer per dag. De derde is het geven van geld of hulp aan arme mensen (zakaat). De vierde is het vasten (sawm) tijdens de Ramadan, waarbij moslims overdag niet eten en drinken. De vijfde is de bedevaart (hajj) naar Mekka, een speciale reis die elke moslim die dat kan minstens één keer in zijn leven maakt. Deze regels helpen moslims om hun geloof in praktijk te brengen en een goed leven te leiden.
Feiten en cijfers over de islam in Nederland
- In 2023 was ongeveer 6% van de Nederlandse bevolking moslim, ruim 1 miljoen mensen.
- De grootste groepen moslims in Nederland hebben een Turkse (ongeveer 400.000) of Marokkaanse (ongeveer 350.000) achtergrond. Daarnaast zijn er moslims afkomstig uit Suriname, Afghanistan, Irak, Somalië en andere landen.
- De meeste moslims wonen in stedelijke gebieden, vooral in de Randstad. Steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Haag hebben een relatief hoog percentage moslimbewoners.
- Nederland telt meer dan 500 moskeeën. De eerste moskee in Nederland werd opgericht in 1955 in Den Haag.
- De islamitische gemeenschap in Nederland is divers en kent verschillende stromingen, zoals soennieten (de grootste groep), sjiieten en kleinere groepen zoals ahmadiyya en alevieten.
Lees meer over de geschiedenis van de relatie tussen de Protestantse Kerk met moslims in het verdiepingsartikel: Protestantse Kerk en de ontmoeting met moslims
Stap 2 – Samen verkennen: in gesprek over houding en samenwerking
Als toekomstgerichte kerk kiezen we ervoor om actief bij te dragen aan ontmoeting, acceptatie en verbondenheid. We bouwen mee aan Gods nieuwe wereld door ruimte te scheppen voor hoop, nabijheid en echte aandacht voor elkaar.
We laten ons daarbij leiden door deze waarden:
- Luisterend onderscheiden waar God ons roept om mee te doen.
- Liefdevol aanwezig zijn bij wie en wat kwetsbaar is.
- Bijdragen aan verbondenheid, ontmoeting en geloofsgesprek.
- Wederkerige dienstbaarheid en respect tussen mensen stimuleren.
- Werken vanuit vertrouwen en hoop, in navolging van Jezus.
Vanuit deze houding zoeken we bewust de ontmoeting met moslims. In een samenleving waarin spanningen tussen groepen kunnen oplopen, geloven wij in de kracht van persoonlijk contact en oprechte interesse. Door elkaar te leren kennen groeit wederzijds begrip, en kunnen we samen bouwen aan een samenleving waarin verschillen niet verdelen maar verrijken.
In gesprek over de islam en ontmoeting met moslims
Wil je samen met ambts- en taakdragers (en eventueel gemeenteleden) in gesprek over hoe jullie als gemeente staan tegenover de islam en de ontmoeting met moslims? En onderzoeken of er bereidheid is om samen te werken met de moslimgemeenschap in jullie omgeving? Overweeg dan een van de onderstaande activiteiten als startpunt voor dit interne gesprek:
- Denk na over vragen als: Wat weten wij al van de islam? Wat hopen wij te vinden in een ontmoeting met moslims? Waar liggen voor ons kansen, en welke zorgen of belemmeringen ervaren we?
- Werkvormen en gespreksvragen: In gesprek over de islam.
- Bekijk deze website en de daarop geplaatste video’s en artikelen en ga in gesprek
Om verder te lezen, luisteren en te kijken:
Boeken
- Spiegelreis (Koetsveld & Odaci, 2019) - Een moslim en een christen verdiepen zich in elkanders geloof door elkaars godsdienstige plaatsen te bezoeken.
- Imam in Nederland (Boener, 2007) - Opvattingen over zijn religieuze rol in de samenleving
- Geen God dan de Here (Reitsma, 2018) - Bespreking van acht passages uit de Bijbel die alle het samenleven van christenen met moslims betreffen
- Met het oog op moslims (Kraan, 2016) - theologen en de Protestantse Kerk in dialoog met moslims van 1960 tot 2010
- Allah. Het antwoord van een christen (Volf, 2012) - Behandeling van de vraag of joden, christenen en moslims in dezelfde god geloven, de uiteenlopende godsbeelden in de verschillende religies en de vraag of vreedzaam samenleven mogelijk is
- Mijn partner is moslim (Folbert, 2006) - Praktische en pastorale handreiking aan christenen die een duurzame relatie aangaan met een moslim
- Islam (Slomp, 1999) - Inleidend overzicht
- Een kleine Koran (Speelman & Steenbrink, 2011) - Praktische hulp bij het lezen van de koran aan de hand van de tweede soera
Podcasts/praatprogramma’s
- Kleurrijke Kwesties (NTR 2018) - actualiteiten en achtergronden door de ogen van Nederlanders met een islamitische achtergrond
- Dit is de Dag (EO 2025) – Is er een oorlog tegen moslims in het Westen?
- Moslims over moslims (POW 2025)
- De Sociëteit (NTR 2024) Polarisatie in de polder
Films / Documentaires
- Gratis Islam in Nederland (MO Doc 2014) - De documentaire laat zien hoe vrije toegang tot de Koran debat oproept over vrijheid en veiligheid in Nederland.
- Het Verhaal van Abdelkrim (NTR 2022) – Een portret van een Marokkaans-Nederlandse man en zijn zoektocht naar geloof en identiteit.
- De Nieuwe Maan (NTR 2017) - Interview met Tijs van den Brink over zijn deelname aan de ramadan als niet-moslim
Tentoonstellingen/Musea
- Bezoek het Islam Experience Center in Rotterdam
- Bezoek een tentoonstelling van het Moslim Archief
Stap 3 – Analyse eigen context en bepalen wat nodig is
Niet elke gemeente heeft een moslimgemeenschap die zich centreert rond een moskee in haar nabijheid. Voor kerken in de Randstad is dit vaak gemakkelijker. Op Moskeewijzer kun je bekijken welke moskee er in jouw buurt zit. Een bezoek aan een moskee voor een kennismaking en het krijgen van een rondleiding zijn vaak mogelijk. Neem daarvoor contact op met de voorzitter van het bestuur van de moskee. Bij de Turkse moskeeën van ISN Diyanet kan direct een aanvraag worden gedaan voor een rondleiding via deze link.
Is er geen moskee in de buurt? Dan kun je een islamitische spreker in de kerk uitnodigen om te vertellen over de islam en om de gemeenschap de gelegenheid te geven vragen te stellen. Op deze site staat per regio een aantal sprekers genoemd en wordt vermeld hoe ze te benaderen zijn.
Na een dergelijke directe kennismaking met de moslimgemeenschap, en in gesprek met de gemeenteleden, stel je jezelf de volgende vragen:
- Waar is enthousiasme voor, waar zijn eventuele zorgen?
- Welke kennis en contacten heeft onze gemeente al op dit gebied?
- Zijn er bestaande kerkelijke activiteiten waarbij samenwerking met moslims mogelijk is, zoals gezamenlijke maaltijden, diaconale projecten of buurtinitiatieven?
Stap 4 – Keuzes maken en uitvoeren
Is er belangstelling in je gemeente om langduriger op te trekken met de moslimgemeenschap? Dan zijn er de volgende mogelijkheden om dat te doen:
- Sluit je aan bij een interreligieus platform waar verschillende kerken en moskeeën participeren.
- Zet een 'bruggenbouwteam’ op in de woonplaats, samen met de moskee en andere gemeenschappen. De stichting Geloven in Samenleven kan daarbij ondersteunen middels een training.
- Participeer in een interreligieuze activiteit in de Vredesweek.
- Organiseer zelf een dialoogbijeenkomst. Bedenk daarbij goed welk thema je centraal wilt stellen. Lees ook hier tips voor dialooggroepen die willen starten of al actief zijn.
