De pioniersreis
Dit is één van de artikelen in een serie rond twaalf kernthema’s voor proefplekken. Proefplekken zijn diverse soorten aanvullende kerkplekken naast de gevestigde gemeenten, met een missionaire focus.
De onderliggende principes van pionieren, zijn echter breder toepasbaar. Met hier en daar een eenvoudige vertaalslag zijn de artikelen ook zeer geschikt voor gemeenteontwikkeling in het algemeen.
Het beeld voor de proefplek is een windbuggy die een weg aflegt; de pioniersreis. Viervoudig luisteren is een van de aandachtsgebieden bij het begin van de reis. Daarnaast staat het zeil symbool voor goed blijven luisteren tijdens de reis.
In de christelijke traditie zijn begrippen als liefhebben en dienen volkomen vanzelfsprekend. Ze vormen als het ware de inventaris van de kerk. Maar wat betekenen deze begrippen in de praktijk? Hoe krijgen ze concreet gestalte in gemeenten en pioniersplekken? Dit artikel belicht enkele kernpunten uit het denken over liefhebben en dienen als grondslag voor kerkelijke gemeenschappen.
Dit online-artikel is een samenvatting van een uitgebreide versie (pdf) die enkele kernpunten belicht uit het denken over liefhebben en dienen als grondslag voor kerkelijke gemeenschappen.
Liefhebben is een werkwoord
Liefhebben is een werk-woord in de volle zin van het woord. Het komt niet vanzelf, er is werk aan de winkel. Jezus' oproep om zelfs vijanden lief te hebben (Matteüs 5:44) haalt alle romantiek uit het begrip. Liefhebben valt niet samen met lief vinden; het is veel radicaler. Ware liefde zoekt het welzijn en de bloei van de ander, ook als die ander echt anders is.
Filosoof Nicholas Wolterstorff verbindt liefhebben met recht doen. Liefde heeft niet alleen oog voor de individuele mens, maar ook voor de context waarin mensen leven. Daarmee heeft liefhebben ook een politiek-maatschappelijke dimensie en gaat het verder dan liefdadigheid.
Dienstplicht voor iedereen
In Marcus 10:43 zegt Jezus: "Wie van jullie de belangrijkste wil zijn, moet dienaar van de anderen zijn." Van het Griekse woord dat hier gebruikt wordt voor ‘dienaar’, komt ons woord 'diaken'. Elke gelovige is geroepen tot diaconie, tot dienst. Diaconie is dus niet zozeer een afgebakend domein als wel een grondtrek van de kerk. De dienstplicht geldt voor elke gelovige en zal binnen de kerk dan ook nooit worden afgeschaft.
Liefde en dienst zijn principieel geen middel voor iets anders. Ze zijn goed in zichzelf, ook als ze ogenschijnlijk niets opleveren. Dat maakt ze kwetsbaar in een samenleving waar doelgerichtheid en efficiëntie vaak hoger scoren.
Valkuilen en uitdagingen
Bij het vormgeven van liefhebben en dienen doen zich verschillende valkuilen voor:
- De eigen agenda gaat voorop
Gedreven kerkelijke werkers kunnen zo gefocust zijn op hun eigen plannen dat ze niet meer echt zien wat mensen werkelijk nodig hebben. Het is belangrijk voortdurend te blijven luisteren naar de verlangens van de mensen die men tegenkomt. - Er is een exclusieve focus op 'de zwakken'
Hoewel aandacht voor kwetsbare mensen essentieel is, zijn liefde en dienst niet beperkt tot deze groep. Ook richting 'de sterken' in de samenleving ligt een uitdaging. Durft de kerk daar dienstbaar aanwezig te zijn? - Er is gebrek aan wederkerigheid
Vaak staat de gelovige aan de gevende kant en de hulpbehoevende aan de ontvangende kant. Deze eenzijdigheid miskent dat liefhebben en dienen altijd een oefening in wederkerigheid is. In Lucas 10 worden de uitgezonden leerlingen eerst geoefend in ontvankelijkheid - ze moeten leren gast te zijn voordat ze gastvrij kunnen zijn. - 'Doen voor' gaat boven 'zijn met'
Voorganger Samuel Wells benadrukt dat de centrale spelregel van het Koninkrijk niet 'doen voor' is, maar 'zijn met'. Jezus is vooral Immanuel, God mét ons. Alle momenten van 'doen voor' ontspringen aan en worden gekleurd door dit 'zijn met'. - Er is onvermogen om met tragiek om te gaan
De presentietheorie van Andries Baart leert ons aanwezig te zijn, ook als we niets kunnen oplossen. Dit vraagt oefening, zeker voor wie gewend is in oplossingen te denken. - Het team is geen oefenplek
Wat in het eigen team niet lukt, lukt vaak ook niet richting anderen. Het team moet een oefenplek zijn voor liefhebben en dienen, inclusief het erkennen van gezonde grenzen. Roeping gaat nooit over gezonde grenzen heen.
Liefhebben en dienen als maatwerk
Liefhebben en dienen vragen steeds weer om maatwerk. Wat in de ene situatie werkelijke dienst is, hoeft dat in een andere situatie niet te zijn. Ze moeten als het ware steeds opnieuw 'tevoorschijn geluisterd' worden. Kerkelijke gemeenschappen staan voor de uitdaging dit steeds weer opnieuw vorm te geven.
Meer weten over 'liefhebben en dienen'?
- Liefhebben en dienen is één van de 12 kernthema's van de pioniersreis van proefplekken.
- Rond dit kernthema zijn er verschillende leermiddelen voor kernteams van lokale kerkplekken:
Online leersessies voor lokale teams
Een verdiepend artikel
Illustratie: Anna Sieben
