Bij de ingang van de nieuwe kathedraal van Coventry staat een reusachtig bronzen beeld. Te zien is de aartsengel Michaël. Wij kennen hem uit de Bijbel. In Daniël lezen wij over hem als een van de eersten onder de engelenvorsten. En ook in het boek openbaringen – dat verhaal kennen velen. Hoe Michaël met zijn engelen tegen de draak strijdt. Uiteindelijk wint de engel. En de draak, oftewel de duivel, verliest.
Hier zien wij de overwinning. Michaël kijkt boos. In zijn hand een speer. En met één voet staat hij op de duivel, die hij net overwonnen had. De engel overwint het kwaad. In de kathedraal van Coventry wordt dat bijzonder duidelijk. Coventry werd in een luchtaanval in de 2e wereldoorlog op 14 november 1940 vrijwel volledig verwoest. Grote delen van de middeleeuwse binnenstad met vele culturele schatten waren voor altijd verloren. Coventry was de eerste stad in Engeland die door de Duitse luchtmacht werd aangevallen en gebombardeerd. De ruïne is als maanmaal blijven staan. De ruïne van de Michaëlkathedraal. En nu staat daar de engel. In de hoop dat het kwaad is overwonnen. Sterk, krachtig en machtig.
Hij lijkt ‘nee’ te roepen, deze engel. Een bijzondere taak voor een engel. Een beetje onverwacht. Je verwacht eerder een positieve boodschap, een mooi verhaal, ondersteuning, een liefdevol ‘ja’. Maar hier zegt de engel ‘nee’.
Het is een belangrijke taak. Soms moet er ‘nee’ gezegd worden. Soms zegt de engel ook ‘nee’ tegen mij. En heel af en toe ben ik daar ook blij mee – als ik ergens niet meer uit kom, als ik zelf geen uitweg meer weet. Dan is er soms een engel, iemand, die als een engel ‘nee’ tegen me zegt. En die mij daarmee helpt om een andere weg te kiezen.
De engel Michael heeft zijn grote feestdag op 29 september – in het luthers rooster is dat ook nog steeds te zien. Een dag voor Michaël, de engel die de duivel overwint. Die met zijn ‘nee’ het menselijk leven mogelijk maakt. Opvallend is daarbij zijn naam: Michaël. Het ‘el’ aan het einde komt van het Hebreeuwse woord voor God. Ook andere engelen hebben dat: Gabriël (sterk is God) of Rafaël (God geneest). En hier dus Michaël - dat betekent: ‘Wie is als God?’
Als God zijn – dat is misschien wel de meest oude droom van de mens. De scheppingsverhalen vertellen daar al van. De mens wil niet alleen goed en kwaad kunnen onderscheiden, maar ook beslissen over het leven. Graag ziet de mens zichzelf als de kroon van de schepping. En het is misschien ook wel onze taak als mens om daar zo dicht mogelijk in de buurt te komen. Een beetje dat gevoel van de ideale zomer: licht, warm, open, alles is mogelijk. Maar daar komt een einde aan. Net aan het einde van de zomer staat hij er dan met zijn ‘nee’. Je bent niet als God. Wacht maar: in de winter ziet het er weer heel anders uit. En ja, een paar weken later hebben we weer warmte (verwarming), licht (verlichting) en zo veel meer nodig. Dat is dan ook de tijd van de feesten, van Sint Maarten tot Pinksteren, waarin God ons tegenmoet komt. Juist omdat wij het niet zijn – ‘als God’. Juist omdat wij hem zo nodig hebben om de duivel te overwinnen.
Coventry staat na de tweede wereldoorlog voor vrede. Hier komt het Cross of Nails vandaan, het spijkerkruis, dat je in veel kerken wereldwijd kunt vinden. Als teken van vrede en verbondenheid. In Coventry waren twee spijkers uit de verwoeste kathedraal gevallen, in de vorm van een kruis.
Als ‘nee’ tegen oorlog en geweld.
Michaël en de duivel (Jacob Epstein)
