Protestants Perspectief
Reflecties van scriba en preses bij actualiteiten in kerk & samenleving.
Vanaf 1 juli 2023 is extra aandacht besteed aan de afschaffing van de slavernij tijdens het Herdenkingsjaar Slavernijverleden. Op 1 juli is het nationale herdenkingsjaar ten einde. Zijn we nu klaar met herdenken?
Wanneer we werkelijk willen stilstaan bij onrecht dat heeft plaatsgevonden, kunnen we er volgens de beroemde Zwitserse theoloog Karl BarthVerder lezen
Wie was Karl Barth? (1886-1968) maar het beste de tijd voor nemen en ons (diep) laten raken. Als mensen zijn we al snel geneigd om ‘sorry’ te zeggen, om vervolgens over te gaan tot de orde van de dag. We vallen daarmee door de mand. Want we staan dan niet werkelijk stil, maar lopen snel weer door en ontlopen de stem en de blik van de ander, die zegt: ‘Het onrecht staat nog tussen jou en mij in.’ We hebben ons dan nog niet werkelijk verdiept in wat er is gebeurd en wat voor impact dit heeft voor de ander tot op de dag van vandaag. Het heeft ons nog niet echt geraakt.
Lastige vraag
In de Bijbel lezen we over een ongemakkelijk confronterende en tegelijk prachtige dialoog tussen Jezus en Petrus. Tot driemaal toe vraagt Jezus: ‘Petrus, houd je van mij - houd je werkelijk van mij?’ Jezus weet dat het onrecht van het verraad door Petrus nog tussen hen in staat. Juist met het oog op Petrus, en met het oog op hun gezamenlijke toekomst, stelt Jezus deze lastige vraag. Een vraag die nodig is om samen weer verder te kunnen. Het stemt Petrus in eerste instantie verdrietig. Hij moet eerst stilstaan bij het verdriet dat hij heeft veroorzaakt bij Jezus en bij zichzelf. Maar het is een heilzaam verdriet: het opent een nieuwe weg. Gelouterd kan hij verder. Wat er nog tussen hen in stond, is weggenomen.
Laten aanspreken
Het einde van het herdenkingsjaar van de daadwerkelijke afschaffing van de slavernij, Keti Koti 2024, roept ons allen op om ons te laten aanspreken, om werkelijk te kijken naar wat er nog tussen ons mensen in stond en staat - als individuen en bevolkingsgroepen. Hebben wij het verleden echt onder ogen gezien en ons diep laten raken? We kunnen ons niet onttrekken aan het verleden. Onze geschiedenis begint niet bij onze geboorte. We staan, om het Bijbels te zeggen, in de lijn van de geslachten. Dit geldt ook voor onze samenleving. Het verleden dragen we met ons mee en bepaalt ons voor een groot deel. Laten we de tijd nemen om ons er diep door te laten raken. Opdat er ruimte komt om als nieuw verder te gaan en om achterstelling en discriminatie vanwege huidskleur, achternaam of afkomst scherper te doorzien en aan de kaak te stellen.
Huiswerk
De Britten en Fransen gingen ons meer dan een eeuw geleden al voor. Zij hadden een veel groter besef dat het systeem van slavernij onverenigbaar is met menselijke vrijheid en waardigheid. Onder grote Britse druk, én vanwege het gegeven dat de Nederlandse plantages niet meer rendabel waren, is ons land ook tot afschaffing van de slavernij overgegaan. Maar zwichten voor internationale druk en voor financiële afwegingen is iets anders dan onder ogen zien dat er fundamenteel iets moet veranderen. Er is nog veel huiswerk te doen.
Opluchting
Petrus deed zijn huiswerk niet uit zichzelf. Daarvoor was het te pijnlijk en te ongemakkelijk. Maar liefdevol werd hij er door Jezus op gewezen dat dit wél nodig was. De opluchting was groot toen hij de confrontatie met zichzelf was aangegaan en schoon schip had gemaakt. Hij kon weer verder. De verantwoordelijkheid om ons te laten aanspreken, om zaken onder ogen te zien, ligt in de eerste plaats bij onszelf. En daar waar we in gebreke blijven, mogen we ons laten aanspreken en aansporen door anderen. We kunnen in ons gebed vragen of God ons de ogen wil openen, ons hart ontvankelijk wil maken.
Herdenken houdt nooit op
Te lang heeft het slavernijverleden geen of weinig aandacht gekregen. Het herdenkingsjaar heeft eraan bijgedragen dat we onze geschiedenis beter hebben leren kennen. Het heeft ons ook in de gelegenheid gesteld om de pijn, de strijd en de gevolgen te herdenken. Het schonk ons de tijd om ons te laten aanspreken en te laten raken. Zodat we kunnen erkennen dat dit nooit meer mag gebeuren. Herdenken houdt nooit op.
Lees meer:
