Theologisch profiel
In deze serie wordt een kort, maar krachtig beeld geschetst van mensen die belangrijk zijn of zijn geweest voor de theologie. Aan de hand van vier vaste vragen leert de lezer snel zijn of haar gedachtegoed kennen.
De Duitse theoloog Eugen Drewermann ontwikkelde een manier van bijbellezen die rechtdoet aan het symbolisch karakter van de Bijbelse verhalen. Zijn uitleg had grote gevolgen voor hem. Toen hij weigerde om een Bijbels beeld als de maagdelijke geboorte letterlijk te nemen, werd hem zijn leer- en preekbevoegdheid ontnomen.
Wie is Eugen Drewermann?
Eugen Drewermann werd geboren in 1940 in Bergkamen (in het Ruhrgebied) als zoon van een voorman bij de mijnbouw. Hij studeerde theologie in Paderborn en Münster. Toen hij als kapelaan in het kuuroord Bad Driburg ontdekte dat de kerkelijke theologie tekortschoot om mensen in hun noden bij te staan, ging hij psychoanalyse studeren in Göttingen. Wie God dichter bij mensen wil brengen moet ook weten wat er in de ziel van mensen leeft.
In dit spoor is Drewermann verdergegaan en hij schreef talloze boeken. Hij ontwikkelde daarin een manier van bijbellezen die rechtdoet aan het symbolisch karakter van de Bijbelse verhalen. Om mensen beter te kunnen begrijpen in waar zij vandaan komen en in wat hen kenmerkt, verdiepte Drewermann zich in de antropologie, biologie, kosmologie en neurologie. Al deze natuurwetenschappelijke gebieden bracht hij in gesprek met de theologie. Naast zijn werk als auteur is hij een veelgevraagd spreker en staat mensen pastoraal bij.
In 2007 werd er in Nederland een studiekring opgericht, die Drewermann jaarlijks uitnodigt op studiedagen en zich inzet om werk van hem te vertalen.
Wanneer hoorden we voor het eerst van hem?
Het was Nico ter Linden die Eugen Drewermann voor het eerst naar Nederland haalde (in 1990) en de presentatie van Drewermanns Marcuscommentaar Beelden van verlossing verzorgde. In zijn toespraak haalde Ter Linden een collega aan die stelde dat wie Drewermann leest, door Amsterdam loopt. Blijkbaar brengt de bijbeluitleg van Drewermann het evangelie dicht bij de mensen en laat hij zien dat achter de taal van de evangelist Marcus een intentie schuilgaat die mensen nog steeds kan aanspreken en bijstaan.
Inmiddels heeft Drewermann alle evangeliën van commentaar voorzien. Onlangs bracht hij een boek over de Romeinenbrief van de apostel Paulus uit met als titel: Alles is genade. Als volgeling van Jezus van Nazaret zet Drewermann zich onvermoeibaar in voor de vrede en uit hij scherpe kritiek op het maken en gebruiken van wapentuig. Alleen vrede zelf is de weg naar vrede.
Waarmee is hij bekend geworden?
In Nederland heeft Drewermann nooit de bekendheid gekregen die hij in Duitsland heeft. De meeste aandacht voor zijn persoon en werk kwam naar voren na 1990. Van officiële zijde van de Rooms-Katholieke Kerk kreeg Drewermann al veel kritiek op zijn symbolische bijbeluitleg en toen zijn boek Kleriker verscheen (Nederlandse vertaling: Functionarissen van God. Psychogram van een ideaal, 1994) had dat grote gevolgen voor hem. In dit boek kwam hij onverbloemd met zijn hervormingsprogramma naar voren en bleek zijn streven niets anders dan geloven in vrijheid. Toen Drewermann door aartsbisschop Joachim Degenhardt op het matje werd geroepen en gevraagd werd om Bijbelse beelden (zoals de maagdelijke geboorte) letterlijk te nemen, weigerde Drewermann dat. Als gevolg daarvan werd hem zijn leer- en preekbevoegdheid ontnomen. Ook werd hij uit het ambt gezet als hulpkapelaan van de parochie St. Georg. Een en ander bleef niet onopgemerkt in de buitenlandse pers. Wereldwijd werd Drewermann genoemd en geroemd als een nieuwe Maarten Luther (Le Monde, 18-2-1992, Time International, 24-8-1992).
Wat kunnen gemeenten met zijn gedachtegoed?
Veel gemeenteleden stellen vragen bij bijbelverhalen. Als we die verhalen niet letterlijk moeten nemen, wat hebben ze ons dan nog te zeggen? Juist daar sluit de uitleg van Drewermann bij aan. Consequent stelt hij voor om alle uiterlijke feiten te vertalen naar innerlijke waarheid. De uittocht uit Egypte bijvoorbeeld wordt in deze visie de zoektocht van ieder mens naar innerlijke vrijheid. Elke etappe op de weg naar het beloofde land krijgt zo een duiding die innerlijke groei en kracht aanmoedigt zonder dat dit een ander kwaad doet.
Termen als ‘uitverkoren volk’ en ‘beloofde land’ krijgen een herinterpretatie, die absoluut noodzakelijk is en nu helemaal met het oog op wat er in Gaza gebeurt.
Waar zien we de doorwerking van zijn gedachtegoed?
In veel gemeenten worden gesprekskringen gehouden die bij de uitleg van Drewermann in de leer gaan. De Protestantse Kerk gaf een reeks boekjes uit met als titel: Bijbelse verhalen als spiegel van de ziel. Hoewel uitverkocht worden ze nog steeds gebruikt en lijkt er een nieuwe honger te ontstaan naar een omgang met de Bijbel die mensen troost en bemoedigt en Jezus van Nazaret op een nieuwe wijze toegankelijk maakt.
Drewermann, die inmiddels 85 jaar is, heeft geen school gemaakt. Hij heeft er nooit naar gestreefd om volgelingen en aanhangers te werven. Zijn doel is om mensen te helpen zelf volwassen en verantwoordelijke gelovigen te worden, die op eigen benen kunnen staan en zo veel voor anderen kunnen betekenen. Zijn grootste wens is – toen ik hem er onlangs naar vroeg – dat mensen Jezus van Nazaret serieus nemen. Niet alleen in hun persoonlijk geloofsleven, maar ook in de samenleving en in de politiek.
Eugen Drewermann bezoekt de Westerkerk in Amsterdam op 10 oktober. Dan wordt de Nederlandse vertaling van zijn commentaar op het Johannesevangelie gepresenteerd. Meer informatie via drewermann.nl en skandalon.nl.
Illustratie: TinekeWerkt.nl
