In 2020 won StekUp de Kerk en Wereld Jongerenprijs ter waarde van € 10.000,-. De sociale coöperatie uit Nieuwegein helpt jonge mensen met afstand tot de arbeidsmarkt die een onderneming willen beginnen. Dat doen ze door hen ruimte te bieden, te coachen en bijvoorbeeld door administratieve ondersteuning te geven. Initiatiefnemer Theo Vreugdenhil deelt wat er is gebeurd met de bijdrage en hoe het met de jonge ondernemers gaat.
Wat hebben jullie gedaan met het bedrag dat jullie hebben gekregen?
Zou je iets willen vertellen over de ondernemers die jullie begeleiden?
Op het moment dat we de prijs kregen, hadden we vijf leden die we begeleiden naar het zelfstandig ondernemen. Sameer startte toen een Pakistaans cateringbedrijf in onze keuken. Hij begon alleen, maar heeft inmiddels twee andere leden in dienst genomen. Samen maken ze de heerlijkste maaltijden klaar die mensen kunnen bestellen. Ze draaien heel zelfstandig, we helpen alleen nog met de boekhouding.
Sinds een half jaar is er ook een nieuw lid, zij maakt levensechte poppen in haar atelier. Handgemaakt en zo echt dat mensen schrikken als ze ontdekken dat het geen echte baby is. De poppen worden voor therapeutische doeleinden gebruikt, maar ook in films of als decoratie.
Zijn er ook ondernemers die uitvliegen?
Een stel besloot zelf te vertrekken en een horecazaak in Rotterdam te starten. De start was pittig, maar het lijkt erop dat ze het gaan redden. Ze leren veel door het nu ‘in het eggie’ zelf te moeten doen. Sommige zaken bleken complexer dan ze dachten, maar op de achtergrond kunnen we nog met bepaalde vragen helpen, ook nu ze geen lid meer zijn. Ze mogen erg trots op zichzelf zijn, het vraagt wel moed!
Er zijn ook twee leden waar we afscheid van hebben genomen. Samen kwamen we tot de conclusie dat het ondernemen niet levensvatbaar was. Het blijft een spannend proces om met een lid samen aan de slag te gaan. Zijn er de skills? Lukt het met de taal? Is er voldoende afzet? In dit geval bleef de omzet te laag dat vraagt ook om samen kijken hoe verder. De ene heeft nu passend vrijwilligerswerk gevonden en de ander is ondertussen voor het eerst moeder geworden.
Wat is een voorbeeld van een succesvolle onderneming?
Toen we startten, ontmoetten we ook een aantal mensen die graag een kringloop wilde beginnen. Dit is toch wel de meest succesvolle onderneming gebleken. Op dit moment draaien er 18 vrijwilligers mee en dit is de motor van het geheel. Er is veel gezelligheid en veel vaste klanten komen dagelijks gewoon even ‘op de koffie’. De opbrengsten gaan naar goede doelen en we zijn de enige kringloop in de omgeving met nog echte ‘kringloopprijzen’. Het is bijzonder om te merken dat mensen ons daardoor echt mooie spullen gunnen. Het heeft ook een soort ‘buurthuisfunctie’ gekregen met veel inloop en aanspraak.
Heeft de pandemie en bijvoorbeeld de hoge inflatie nog iets veranderd?
De lockdowns waren natuurlijk heel pittig, we moesten een paar maanden dicht. Maar we zien nu met name door de gunstige omstandigheden op de arbeidsmarkt dat we minder aanmeldingen krijgen als coöperatie. Mensen vinden vrij snel weer een vaste baan, soms niet in hun vakgebied, maar het werk biedt ze wel sociale zekerheid. Bij de kringloop merken we wel dat mensen echt meer op de kleintjes moeten letten.
Leven er ook nieuwe ideeën bij jullie?
We zijn nu in ons eigen netwerk mensen aan het informeren over hoe je kan besparen op energie. Er zijn mensen die de tegemoetkoming van hun energiekosten nu weg willen geven. Daar kunnen we dan mensen weer mee helpen besparen. We delen niet zomaar spullen uit, maar gaan met mensen om de tafel zitten en doen eerst eens een koffie. Iemand die een pakje per dag rookt, de balkondeur open heeft en de cv op 22 graden heeft staan; dat vraagt om een gesprek. Wat zou je zelf willen? Wat kunnen wij geven en wat kun jij zelf doen?
We lopen het huis door en leggen uit dat je met een waterbesparende douchekop tot € 200 per jaar kan besparen. Doe je dat 10 jaar dan koop je voor dit bedrag een auto. Een deel van de groep mensen waar wij mee optrekken wantrouwt instanties en de overheid. Logisch, ze zijn een nummer geworden en zijn al zo vaak van het kastje naar de muur gestuurd. Bespaartips zijn dan al snel verdacht. Als ze het horen van iemand die ze vertrouwen kan dit wel helpen. Dit optrekken met elkaar is niet snel scoren, geven en wegwezen.
Niemand die arm is, wil dat je zomaar wat voor hem gaat doen of zomaar wat geld geeft of zomaar wat langsbrengt. Als je arm bent, verlang je naar waardigheid. Dan wil je iets voor een ander betekenen, want juist het betekenis geven is uit je leven weggeslopen. Juist dat lukte niet meer zo, sinds je steeds meer in je isolement kwam. Dan wil je je thuis voelen, ergens bij horen zonder dat jij ‘de arme’ of ‘de minima’ of ‘de vluchteling’ bent. Dan wil je niet dat er voor jou gekookt wordt. Dan wil je zelf koken. Trouwens, in de Oosterse culturen is dat juist een taak van eer, iets waardoor je je belangrijk en gewaardeerd voelt.
Dus het oplossen van problemen is niet het belangrijkst?
Nee, volgens mij gaat het daar niet om. Bij een arme zijn betekent zelf iets ervaren van wat het is arm en machteloos te zijn. Onderdrukt te zijn door een systeem. Slachtoffer van kansenongelijkheid en vreselijke gebeurtenissen in het verleden. Het betekent plannen en oplossingen opzijzetten, en de pijn van een mens te voelen. De tijd nemen om te voelen welke gevolgen armoede heeft op de ontwikkeling van zelfwaarde. Langzaam gaan doorzien welke effecten trauma heeft op het aangaan van onderlinge relaties. Verder kijken dan alleen het materiële welzijn van de ander.
Deze houding kunnen en willen aannemen betekent het einde van een gemakkelijke kijk op armoede als iets romantisch en oplosbaars. Het betekent een streep door de gedachte dat armen ‘zo mooi eenvoudig en dankbaar kunnen zijn’. Het betekent de spanningen en tegenstellingen zien tussen armen en rijken. En: je eigen privileges en ongemak ervaren en erkennen dat wij als Westerlingen zelf ook deel zijn van het probleem.
Gaan jullie zelf weer een plan indienen voor de Jongerenprijs?
Ik heb al een keer gewonnen, dus ik was het niet van plan. Ik gun het iemand anders ook. Maar ideeën zijn er genoeg.
Wat wil je zeggen tegen iedereen die overweegt om mee te doen met de Jongerenprijs?
Doe mee. Zelf had ik niet verwacht te gaan winnen! Dien een plan in waarmee je de ander in zijn kracht zet. Ga voor gelijkwaardigheid, dat is spannend. Je weet nooit hoe het plan precies uitpakt. Ook wij hebben afscheid moeten nemen van leden. Maar, juist als je samen optrekt, ontdek je ongemak en sta je voor de taak: wat hebben we samen nodig?
