‘Men moet leven als vrienden en rekenen als vijanden’ luidt een spreekwoord. Kunnen plaatselijke gemeenten het samenwerken op financieel gebied maar beter uit hun hoofd zetten?
“Je moet het samen doen”
“Ik geloof er sterk in dat je het samen moeten doen in de kerk. Als diaconie werken we op verschillende manieren samen. Zo hebben we contacten met omliggende gemeenten, en een aantal wijkgemeenten heeft een zustergemeente. Aan deze samenwerkingsverbanden zijn vaak geen geldstromen gekoppeld. Wel leveren we als diaconie een bijdrage aan de stadsdominee voor Amersfoort die voor een periode van acht jaar is benoemd. Daarbij kwam ‘leven als vrienden’ boven, waarin we gezamenlijk als kerk het behoud van de stadsdominee hebben gewaarborgd. In de toekomst zullen we als kerk vaker gezamenlijk initiatieven nemen. Dat kan een project in de buurt zijn, maar ook verder weg. Een belangrijke voorwaarde is wel dat er een goed plan ligt en dat het project impact maakt in de samenleving. We geven niet zomaar geld uit, want het is publiek geld dat door middel van giften is verkregen. We moeten verantwoording kunnen afleggen over de bestedingen.
In het rapport ‘Werkzaam vermogen’ komt naar voren dat de kerk niet op haar geld moet blijven zitten. Daar ben ik het op zich mee eens, maar hamer wel op verstandig uitgeven. Wat mij betreft duurzaam en aan projecten die impact maken in de samenleving. Daarnaast moet een deel van het vermogen worden gehandhaafd, zodat je inkomsten hebt. Bij ons is dat om de organisatie te bekostigen en extra diaconale activiteiten uit te kunnen voeren.”
Wouter Mul, penningmeester van het college van diakenen van de Protestantse Gemeente Amersfoort
"We kijken minstens één keer per jaar naar elkaars centen”
“Eind 2015 hebben we met zes gemeenten een combinatie opgesteld met een predikantenpool van vier predikanten. We kijken minstens één keer per jaar naar elkaars centen en hebben daardoor van alle zes gemeenten de financiën in beeld. Uit de opgestelde langetermijnverwachtingen van de laatste jaren blijkt dat zonder extra inkomsten niet elk van de zes gemeenten over tien jaar nog financieel gezond zou zijn. Het aanstellen van predikanten komt dan in de gevarenzone. Natuurlijk is praten over financiën gevoelig. Want wat gaan we doen als bijvoorbeeld één gemeente niet meer kan betalen? Ga je die helpen? Als een gemeente een stuk grond als appeltje voor de dorst houdt, moeten de andere gemeenten dat wel weten. Rekenen als vijanden is wellicht wat zwaar, maar in de kerk is het geld heel lokaal gepositioneerd en veel geld is ‘geoormerkt’. We belijden ook nog eens dat het geld niet van ons is. We doen alsof de lokale kerk eigenaar is van de centen, maar we zijn niet meer dan rentmeester. Wat moeten we met 3 ton op de bank als we er over 10 jaar niet meer zijn?
Het is belangrijk dat je elkaar kent voordat je over de centen gaat praten. Dat is altijd een proces. Je bent afhankelijk van mensen die na hun ambtstermijn vaak ook weer vertrekken, en soms lijkt alles weer van voren af aan te beginnen. Met de toekomst bezig zijn blijft ingewikkeld.”
Piet Matthijsse, kerkrentmeester in een van de zes gemeenten in een combinatie met één predikantenpool: Veldhoven, Valkenswaard, Waalre, Bladel, Bergeijk en Hoogeloon-Eersel
“Zo gaan wij niet met elkaar om”
“Onze diaconie is redelijk bemiddeld, terwijl de kerk kampt met tekorten. We hebben daarom de mogelijkheid om ruimhartig te zijn. We hebben veel geïnvesteerd in grond waarvan we altijd nog pacht ontvangen. Onderzoek naar het ontstaan van het diaconale vermogen kon niet vaststellen of de gelden en landerijen voor diaconale doelen of voor de kerkgemeenschap bestemd waren. Daarom is in goed overleg besloten het totale vermogen van kerk en diaconie te verdelen. 55% is voor de kerk, 45% voor de diaconie. De diaconie heeft ook een deel van de liquide middelen overgedragen aan de kerk. Het kan hier ook. De verhoudingen zijn in onze kleine gemeente heel goed, en we zijn er best trots op dat we zo met elkaar kunnen samenwerken. Diaconaal geld is geld voor de armen, dat is geen discussiepunt. Maar de arme zal er altijd zijn. Het gaat erom dat we die over 30 jaar ook nog kunnen helpen. Als je een kip hebt, heb je eieren. Slacht je de kip, dan heb je ook geen eieren. We hoeven niet rijker te worden, wel moeten we zorgdragen dat het kapitaal blijft.
Als het gaat om het dilemma; zo gaan wij niet met elkaar om. De besluitvorming hieromtrent zorgde voor saamhorigheid binnen de diverse geledingen. De kerkrentmeesters en diakenen hebben hun eigen taken, maar problemen lossen we samen op.”
Ben van Es, voorzitter college van diakenen van de Protestantse Gemeente Oudenbosch c.a.
“Wij rekenen ook als vrienden”
“We werken al minstens 15 jaar samen in de Protestantse Gemeente De Slachsang. In die samenwerking is Wiuwert/Britswert/Easterwierrum de meer vermogende gemeente die 80 procent van alle kosten betaalt. De andere twee gemeenten, Boazum en Lytsewierrum, hebben veel minder vermogen en betalen elk 10 procent. Ze zijn wel zelf verantwoordelijk voor het eigen kerkgebouw. Maar we doen het met elkaar, dus dan help je elkaar ook. Wij rekenen dus ook als vrienden. De verhouding was eerst 60 - 20 - 20, maar de andere gemeenten hadden moeite om de exploitatie rond te krijgen, en dan teer je in op het vermogen.
Het is een prima oplossing om het samen te doen, we hebben daar geen moeilijke discussies over. De dorpen hier zijn klein met slechts een paar honderd inwoners, en liggen dicht bij elkaar waardoor veel mensen elkaar kennen, dat maakt uit. De kerk in Easterwierrum is verkocht, en we merken de invloed daarvan op de betrokkenheid en de kerkgang. We willen heel graag in elk dorp een vierplek houden. We hebben veel grond uit legaten, met als doel om de kerkgemeenschap overeind te houden. De prijsontwikkeling van de grond is gigantisch. Als je de grond verkoopt, kun je weer een aantal jaren vooruit, maar dan zit je over een jaar of tien weer met hetzelfde probleem. Grond verkopen is de laatste optie.”
Jan Theunis van Berkum, voorzitter college van kerkvoogden van de Protestantse Gemeente Wiuwert/Britswert/Easterwierrum
