De Protestantse Kerk roept op tot een christelijke levensstijl, waarin de zorg voor de aarde en de ander richtinggevend is. Dit artikel geeft inzicht in wat er de laatste jaren op het terrein van duurzaamheid door de Protestantse Kerk is gezegd en gedaan. Daarnaast wordt een overzicht geboden van christelijke organisaties die actief zijn op het gebied van duurzaamheid.
Actief op het gebied van kerk en duurzaamheid
Lokale kerken
Een lokale kerk kan een plek zijn om als gemeenschap te oefenen in zorg voor de schepping en ecologische gerechtigheid. Kerken doen dit allemaal op hun eigen manier.
GroeneKerken
‘De schepping roept om een kerk die zorg draagt.’ GroeneKerken wil geloofsgemeenschappen hierin ondersteunen met inspiratie, een netwerk van bondgenoten en praktische tools via de toolkit.
Kerk in Actie
Kerk in Actie ondersteunt projecten die zich richten op bewustwording over duurzaamheid, het ondersteunen van gemeenschappen die te maken hebben met de gevolgen van de klimaatcrisis, en lobby & advocacy rond klimaatonrecht. Bijvoorbeeld projecten in Bangladesh, Indonesië, Kameroen en Oeganda.
Act Alliance
De armen en meest kwetsbaren dragen het minst bij aan opwarming van de aarde maar worden er het hardste door getroffen. Kerk in Actie is onderdeel van ACT Alliance. Via ACT Alliance EU komt Kerk in Actie op voor klimaatgerechtigheid, via doelgerichte lobby & advocacy.
Samenwerking met andere organisaties
Er is intensieve samenwerking met andere kerken en christelijke organisaties die zich inzetten voor de zorg voor de schepping, zoals de Laudato Si Alliantie, Micha Nederland en Arocha Nederland.
CO₂-voetafdruk dienstenorganisatie
De dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk heeft een ecologische voetafdruk door bijvoorbeeld energiegebruik, de logistiek en het dagelijks vervoer van medewerkers. Er is al veel geïnvesteerd in verduurzaming: van het gebouw, door groene energie en aanpassingen in het inkoopbeleid. De komende jaren wordt onderzocht wat het betekent om als organisatie in 2030 100% klimaatneutraal te zijn. Climate Stewards ondersteunt de dienstenorganisatie hierbij. De intentie is om de ecologische voetafdruk drastisch te verlagen en waar dat niet kan, deze te compenseren. De dienstenorganisatie compenseert haar CO₂-uitstoot via FairClimateFund.
Fair Climate Fund
In 2009 richtten Kerk in Actie en ICCO het FairClimateFund op dat - samen met partners - klimaatprojecten financiert en implementeert die de CO₂-uitstoot en ontbossing verminderen, en de leefomstandigheden voor mensen in ontwikkelingslanden verbeteren. De dienstenorganisatie compenseert een deel van haar CO₂-uitstoot via het FairClimateFund.
GroeneKerken
In 2011 werd GroeneKerken opgericht, een samenwerkingsverband van TearFund en Kerk in Actie. Inmiddels wordt GroeneKerken gedragen door Kerk in Actie en de Maatschappij van Welstand. In 2025 zijn er meer dan 500 kerken bij aangesloten.
Duurzaam beleggen
Na overleg in de kleine synode in 2006 en 2007 werd besloten om een vertaling te maken van de Accra-verklaring (verbond voor economische en ecologische gerechtigheid) naar het beleggingsbeleid. Voortaan moeten de beleggingen voldoen aan duurzaamheidscriteria en wordt Oikocredit in de portefeuille opgenomen als een ‘ethische’ investering. In 2010 werd dit beleid verder aangescherpt. De Laudato Si-oproep van de paus in 2015 was aanleiding voor de kleine synode om de nota Duurzaam Beleggen 2.0 aan te nemen, met daarin meer ruimte voor ‘ethische’ investeringen - nu impactbeleggingen genoemd. Naast Oikocredit wordt daar ook Protestants Diaconaal Krediet Nederland onder geschaard. Ook werd besloten niet meer te investeren in fossiele energie en kwam er expliciete aandacht voor een dialoog over duurzaamheid met ondernemingen waarin wordt belegd.
Ontwikkelingen sinds 2015
In 2015 presenteerde paus Franciscus de encycliek ‘Laudato si’. In deze encycliek roept hij 'alle mensen van goede wil' op om met respect en eerbied om te gaan met de aarde en de armen. Economie, politiek, maatschappij en ook de kerk moeten gericht zijn op het behoud van de schepping, op het verbeteren van de levensomstandigheden van de zwaksten en op het welzijn van de generaties die na ons komen. Ook in protestantse gemeenten heeft deze encycliek veel invloed. Op initiatief van de Wereldraad van Kerken vond de eerste oecumenische klimaatpelgrimstocht plaats naar de Klimaattop in Parijs. Pelgrims overhandigden daar namens de Europese kerken het Parijsakkoord aan de regeringsleiders.
Naar aanleiding van deze Klimaattop stuurde toenmalig scriba Arjan Plaisier in oktober een brief aan alle gemeenten met daarbij het startpakket GroeneKerken. In deze brief deed hij onder meer de oproep om ‘groene kerk’ te worden en riep hij op tot een persoonlijke duurzame levensstijl. Tijdens de generale synode in november werd een toelichting gegeven op de verklaring van de Raad van Kerken naar aanleiding van de Klimaattop in Parijs, presenteerde mgr. De Korte de encyliek ‘Laudato Si’ en werd een filmpje over GroeneKerken vertoond.
In januari 2021 stuurden tien predikanten een open brief aan het moderamen van de generale synode om duurzaamheid en klimaatverandering een duidelijker plek te geven in het beleid van de dienstenorganisatie. De scriba ging met de briefschrijvers in gesprek en beloofde het thema nadrukkelijk op de agenda te zetten. In uitgaven van de Protestantse Kerk krijgt het thema aandacht, de klimaatpelgrimstocht op weg naar de Klimaatconferentie in Glasgow werd van harte ondersteund, en de jaarlijkse Protestantse Lezing stond stil bij het thema duurzaamheid.
In 2022 nam de Assemblee van de Wereldraad van Kerken een belangrijk statement over duurzaamheid aan.
In 2023 voegde de synode van de Protestantse Kerk het thema duurzaamheid toe aan de thema's waarop Kerk in Actie werkt. Kerk in Actie werkt dat uit door aan bewustwording te werken, door kwetsbare groepen die het zwaarst door klimaatverandering getroffen worden te ondersteunen, en door bij te dragen aan ecologische gerechtigheid. Voor de dienstenorganisatie en Kerk in Actie worden duurzaamheidsdoelstellingen geformuleerd, zowel voor de organisatie zelf als voor een implementatie van het thema in de brede dienstverlening aan lokale kerken.
In 2024 omarmde de synode de nota Laat gerechtigheid stromen waarin met klem wordt aangedrongen op te komen voor ecologische gerechtigheid en zorg voor de schepping. De dienstenorganisatie krijgt de opdracht plaatselijke gemeenten te ondersteunen in het vormgeven van hun roeping in bidden, spreken, dienen en leven op het terrein van ecologische gerechtigheid en zorg voor het behoud van de schepping.
‘De verwondering over Gods prachtige schepping brengt ons tot bewondering van onze Schepper die wij leren kennen in zijn schepping. We zijn geroepen om te zorgen voor Gods schepping. Als we zorgen voor de schepping, eren we de Schepper. Als we zorgen voor de plekken waar onze naasten leven, ver weg en dichtbij, laten we onze naastenliefde zien. We zijn geroepen om allereerst Gods koninkrijk te zoeken, in het vertrouwen dat God weet wat wij nodig hebben. We zijn geroepen om ons werk te doen, vanuit het perspectief van de rust en de vreugde van de sabbat, en deze sabbat aan alle leven te gunnen. We zijn geroepen om onrecht tegen te gaan, in woord en daad. Er is sprake van sociaal en ecologisch onrecht. We hebben het Bijbelse visioen van Gods koninkrijk, dat ons moed en inspiratie geeft om aan onrecht voorbij te komen. De kerk kan een plek zijn die de ruimte biedt om ons te bezinnen op benodigde verandering en om daarin te oefenen. De schepping en (ecologische) gerechtigheid hebben een plek nodig in gebed en eredienst, in het luisteren naar de Bijbel en in reflectie op het handelen van de kerk en van haar leden. Een leven gericht op Gods koninkrijk laat gerechtigheid stromen.’
Bijgewerkt mei 2025
Illustratie: Roel Ottow
