‘Hier komt de dominee met z’n lange tabberd. We zingen eerst van God’. Zo vatte de vierjarige Marcel Barnard zijn eerste kerkdienst samen.
Waar het in de liturgie om gaat
Inmiddels, 56 jaar later, is hij professor Praktische Theologie/ Liturgiewetenschap (Protestants Theologische Universiteit). Op verzoek van het moderamen heeft hij de notitie ‘Tot Gods eer’ geschreven. De notitie maakt duidelijk waar het in de liturgie om gaat, hoe divers protestantse liturgie is en aan welke criteria een protestantse kerkdienst moet voldoen wil het een eredienst zijn.
In een persoonlijk verhaal nam Barnard de synodeleden mee in zijn eigen liturgische ontwikkeling. Van het kerkje spelen thuis (zie foto) - hij speelde zowel organist als dominee - tot zijn ervaring op het platteland van Zuid-Afrika met een zes uur durende kerkdienst. “Een kerkdienst die mij meer dan enige andere liturgische vorm het dichtst bracht bij de rituele en liturgische gestalten waarvan Oude en Nieuwe Testament getuigen."
Wat raakt u het meest in de liturgie?
De synodeleden gingen in kleine groepen uiteen om over liturgie in gesprek te gaan. Ze kregen persoonlijke vragen voorgelegd, zoals: Wat is voor u liturgie? Wat raakt u het meest in de liturgie? Welke elementen zijn voor u wezenlijk voor een protestantse eredienst?
Tijdens de plenaire terugkoppeling van de gesprekken in deze groepen werd duidelijk dat "iedereen herkent dat hij geraakt wordt door de liturgie" (ouderling J. Opmeer, classis Heusden-Almkerk). Een andere groep vatte het gesprek als volgt samen: "Liturgie is het samen afstemmen op de golflengte van God in vieren, delen en beleven" (ds. Perla Akerboom - Evangelisch Lutherse Synode). Maar er zijn ook zorgen over de aansluiting van jongeren bij de liturgie (ds. De Jager - classis Groningen).
Liturgie gaat taal te boven
Prof. Barnard zou het liefst op alle reacties van de groepen ingaan. “Iedereen zegt wat anders over liturgie. Het maakt duidelijk dat liturgie taal te boven gaat.” Ook scriba René de Reuver is blij met alle reacties. “Prachtig dat synodeleden een mooi en persoonlijk gesprek over liturgie gevoerd hebben.” HIj hoopt dat dit gesprek ook in gemeenten gaat plaatsvinden.
Barnard in de notitie: “Liturgie moet je vieren. De ervaring van het vieren is altijd groter dan er (...) over te spreken. Toch zouden we elkaar onze persoonlijke verhalen binnen dat grote liturgische bestek van onze kerk moeten vertellen en die verzamelen.”
Kern van kerkzijn
De notitie ‘Tot Gods Eer’ is net als de eerdere notitie over het avondmaal in lijn met de visie achter ‘Kerk 2025’: wat is de kern van kerkzijn?
De Reuver zegt hierover: “Wat is nou de protestantse traditie? Wat maakt een eredienst nou tot een protestantse eredienst? Het is goed om bij deze vragen stil te staan. Om je te beseffen wat de kern van kerkzijn is."
De notitie ‘Tot Gods Eer’ is door de generale synode aanvaard als handreiking voor geloofsgesprek over liturgie in de gemeenten en haar kerkenraden. Wel nadat de notitie - op verzoek van de synode - gebruiksvriendelijker is gemaakt. Er worden gespreksvragen aan de notitie toegevoegd. Ook worden er filmpjes bij de notitie gemaakt met voorbeelden van verschillende liturgische vormen. Dit ter ondersteuning van het gesprek in de gemeenten.
---
Update april 2018: De notitie van Marcel Barnard is in april 2018 als boek verschenen. Meer over dit boek en bijbehorende werkvormen is te vinden op www.protestantsekerk.nl/liturgie
Foto: Marcel Barnard achter het orgel met zijn zusje als kerkganger
