Voor iedere geloofsgemeenschap de juiste voorganger. Dat is het uiteindelijke doel van de huidige ambtsdiscussie in de Protestantse Kerk. Waar gaat het dan over? De feiten op een rij.
De Protestantse Kerk heeft 1470 gemeenten. Dat zijn lokale kerken. De meeste gemeenten hebben een voorganger. Vaak een predikant, soms een kerkelijk werker, soms meerdere predikanten of een combinatie van een predikant en kerkelijk werker.
Kerkdiensten leiden, dopen en avondmaal
Een predikant is een theoloog die is opgeleid aan een universiteit. Na de predikantsopleiding mag hij of zij een kerkdienst leiden, mensen dopen en het avondmaal bedienen.
Een kerkelijk werker is een theoloog die is opgeleid aan een hbo-instelling. Hij of zij heeft niet de bevoegdheid om voor te gaan in een kerkdienst. Die bevoegdheid kunnen ze via de classis, een regionale onderverdeling in de Protestantse Kerk, aanvragen. De manier waarop die bevoegdheid wordt gegeven verschilt per classis.
Arbeidspositie
De arbeidspositie van predikanten is goed geregeld. Zij hebben meteen een ‘vast contract’ en een duidelijke salarisopbouw gedurende hun loopbaan.
De arbeidspositie van kerkelijk werkers is op papier ook goed geregeld, maar wordt in de praktijk door gemeenten regelmatig niet goed toegepast. Kerkelijk werkers hebben bijvoorbeeld vaak tijdelijke contracten met weinig uren. Daarnaast verdienen zij minder dan predikanten.
Afnemende aantallen
Het aantal gemeentepredikanten neemt in de komende jaren met 38 procent af. Dit komt doordat een groot aantal predikanten binnenkort met emeritaat (pensioen) gaat. Deze daling is groter dan het aantal nieuwe mensen dat zich geroepen voelt om predikant te worden. Hetzelfde geldt voor kerkelijk werkers. Dat aantal neemt de komende jaren met 21 procent af.
De daling van het aantal predikanten en kerkelijk werkers gaat sneller dan de krimp van de kerk. Daardoor zijn er in 2030 niet voldoende voorgangers meer voor het aantal geloofsgemeenschappen binnen de Protestantse Kerk. (En dan is de droom van groei nog buiten beschouwing gelaten …)
Niet voldoende geld
Veel gemeenten geven de voorkeur aan een predikant als voorganger. Van veel gemeenten nemen echter de financiën af door het teruglopende aantal leden en/of minder opbrengsten via Actie Kerkbalans. Dat betekent dat zij steeds vaker niet voldoende geld hebben om een fulltime predikant aan te nemen. Zij zouden misschien samen met een andere gemeente een predikant kunnen beroepen, maar ze kunnen ook denken aan een kerkelijk werker als voorganger. Een kerkelijk werker heeft een hbo-bachelor theologie en is dus niet academisch opgeleid. Dat is de reden dat hij of zij over het algemeen een lager salaris heeft dan een predikant en daarmee goedkoper is voor een gemeente. Maar een kerkelijk werker heeft niet automatisch de bevoegdheid om voorganger in kerkdiensten te zijn.
Pioniersplekken
Naast alle (wijk)gemeenten telt de Protestantse Kerk inmiddels ruim 150 pioniersplekken en enkele kerngemeenten. De initiatiefnemers van deze plekken zijn niet altijd theoloog. Ook past een academisch geschoolde predikant lang niet altijd bij zo’n nieuwe vorm van kerk-zijn. Wat doe je dan als mensen de behoefte hebben om gedoopt te worden of als men samen het avondmaal wil vieren? De oplossing is nu dat een pionier bij uitzondering de bevoegdheid krijgt om te dopen en het avondmaal te vieren, alleen voor de pioniersplek. Een kerkelijk werker - pionier - met de bevoegdheid om te dopen en het avondmaal te bedienen zou hier een oplossing kunnen zijn.
Conclusie
Al deze feiten bij elkaar maakt dat de generale synode - het landelijk bestuur - al een aantal jaren over het volgende nadenkt:
- De waarde van een academisch geschoolde voorganger blijft. Dat staat niet ter discussie. Om het dreigende tekort aan predikanten te keren, wordt sterk ingezet op het werven van studenten theologie en ‘late roepingen’: mensen die op latere leeftijd de roeping ervaren om predikant te worden en daarom theologie gaan studeren.
- Het toevoegen van de rol ‘pastor’ in de Protestantse Kerk: een hbo-theoloog die de bevoegdheid heeft om een kerkdienst te leiden en de sacramenten (doop en avondmaal) te bedienen. Hij of zij kan dus volwaardig voorganger worden van een gemeente of pioniersplek. Er wordt over nagedacht welke opleiding deze hbo-theoloog zou moeten volgen, bijvoorbeeld een hbo-master.
- Het verbeteren van de positie van kerkelijk werkers door duidelijke profielen te creëren, zoals die van jeugdwerker, ouderenwerker, pastoraal werker en pionier. Daarnaast wordt gezocht naar de verbetering van hun rechtspositie: een duidelijker toepassing van de regelingen en het mogelijk maken van grotere contracten.
Door deze diversiteit aan te brengen wil de Protestantse Kerk ervoor zorgen dat in de toekomst iedere geloofsgemeenschap de juiste voorganger kan vinden.
Lees ook:
