Wat zijn de taken van de kerkenraad?

Elke gemeente heeft een kerkenraad. In een gemeente met wijkgemeenten heeft de gemeente een algemene kerkenraad en de wijkgemeente een wijkkerkenraad. Een kerkenraad heeft minimaal zeven ledenVerder lezenUit hoeveel leden moet een kerkenraad minimaal bestaan? : een voorganger, twee ouderlingenVerder lezenWat zijn de taken van een ouderling?, twee ouderlingen-kerkrentmeestersVerder lezenWat zijn de taken van een kerkrentmeester? en twee diakenenVerder lezenWat zijn de taken van een diaken?.

Geestelijk leidinggeven 

Het is goed om eerst even stil te staan bij het kerkelijke karakter van ambtelijke vergaderingen. In ordinantie 4-1 van de kerkorde wordt dat als volgt omschreven:

De ambtelijke vergaderingen, waaraan de leiding in de kerk is toevertrouwd, verrichten hun werk luisterend naar de Heilige Schrift en in onderlinge saamhorigheid.

Kort en krachtig: geestelijk leidinggeven is in essentie samen - luisterend naar Gods Woord - je werk doen. Dit komt niet in de plaats van andere aspecten van leidinggeven en besturen, maar voegt er iets aan toe; het is een extra dimensie van het leidinggeven in de kerk. 

Meer lezen over 'geestelijk leidinggeven'? Lees dan ook dit artikel:

Besluiten nemen

Deze omschrijving in de kerkorde heeft invloed op de manier waarop besluiten worden genomen. Ordinantie 4-5 van de kerkorde zegt daarover onder meer:

In alle kerkelijke lichamen worden besluiten steeds na gemeenschappelijk overleg en zo mogelijk met eenparige stemmen genomen. 

'Eenparig', oftewel 'eensgezind'. Hierin onderscheidt de kerk zich ten opzichte van andere besturen waar over het algemeen met een meerderheid besluiten worden genomen. In de kerk ligt de nadruk op de eensgezindheid, en dus op het horen van de minderheid en het zo mogelijk meenemen van haar wijsheid in de besluitvorming. Die eensgezindheid in besluitvorming is een vrucht van het samen luisteren naar Gods Woord en daarmee een vorm van geestelijk leidinggeven.

De taken van een kerkenraad

Dan de taken. Het mooie is dat de kerkenraad alles mag regelen wat hij kan regelen. Alles wat hij niet kan of wat beter samen kan, is aan de classicale vergadering en/of de generale synode toevertrouwd. 

In de kerkorde van de Protestantse Kerk zijn de taken van de kerkenraad uitgebreid beschreven. In de nieuwe toelichting op de kerkorde worden deze verantwoordelijkheden als volgt samengevat:

1. Het leven en werken in de gemeente
   Dit valt uiteen in drie taken:
   - de zorg voor de dienst van Woord en sacramenten, ord. 5, 6 en 7
   - het leidinggeven aan de opbouw van de gemeente in de wereld
   - de zorg voor de missionaire, diaconale en pastorale arbeid en de geestelijke vorming, ord. 8 en 9.
2. Beleidsplan
   De kerkenraad heeft tot taak het vaststellen van een beleidsplan ter zake van het leven en werken van de gemeente.
3. Opzicht
   Opzicht in de zin van herderlijke zorg en vermaan, geen tuchtmaatregelen.
4. Vermogensrechtelijke aangelegenheden
   De kerkenraad is eindverantwoordelijk voor de vermogensrechtelijke aangelegenheden van de gemeente, waaronder de diaconie. De dagelijkse verzorging van deze aangelegenheden is toevertrouwd aan de colleges van kerkrentmeesters en diakenen. 
5. Naar buiten
   Er zijn drie taken die betrekking hebben op de omgeving van de gemeente:
   - In samenwerking met andere gemeenten de vitaliteit van de gemeente bevorderen en formatieplaatsen van voldoende omvang voor predikanten in stand houden/verkrijgen.
   - Oecumene, uitgewerkt in ord. 8-5 en 8-6.
   - Het bespreken van zaken die door de classicale vergadering worden of zijn behandeld.
6. Regelingen
   Het vaststellen van de plaatselijke regelingen, nader beschreven in ord. 4-8 lid 5 en 7, en Toelichting op de Kerkorde door Bos & Koffeman 2019, p. 130-131.

Het is een groot pakket aan taken. Twee colleges staan de kerkenraad bij in de verzorging van een deel van die taken: het college van diakenen (diaconale arbeid) en het college van kerkrentmeesters (vermogensrechtelijke aangelegenheden ofwel kerkbeheer).

Het moderamen van de kerkenraad

De kerkorde geeft aan dat de kerkenraad uit zijn midden een moderamen (dagelijks bestuur) kiest dat onder meer tot taak heeft het voorbereiden, samenroepen en leiden van de bijeenkomsten van de kerkenraad, en de uitvoering van besluiten waarvoor geen anderen aangewezen zijn. Het moderamen bestaat uit minimaal drie ambtsdragers (waaronder de voorganger) en de volgende drie functies: presesVerder lezenWat zijn de taken van de voorzitter kerkenraad? (voorzitter), scribaVerder lezenWat zijn de taken van de scriba van een kerkenraad? en assessor (vice-voorzitter).

De kerkorde geeft in ordinantie 4-9 ook de mogelijkheid tot de vorming van een breed moderamen of kleine kerkenraad die meer gedelegeerde taken heeft, en waarbij de kerkenraad als geheel (grote kerkenraad) minimaal 4 keer per jaar bijeenkomt voor het vaststellen van het algemeen beleid.

Betrokkenheid gemeente

Daarnaast geeft de kerkorde in ordinantie 4-8 en 4-9 ruimte aan de kerkenraad om commissies of werkgroepenVerder lezenDe kleine kerkenraad – en werkgroepen voor verschillende van deze taken in te stellen. Hiermee kan de medeverantwoordelijkheid van niet-ambtsdragers bij het leven en werken van de gemeente versterkt worden. Het is sowieso belangrijk dat de kerkenraad de gemeente bij zijn werk betrekt via heldere communicatie. En dat de kerkenraad geen besluiten neemt over zaken die voor het leven van de gemeente van wezenlijk belang zijn (zie ordinantie 4-9 voor een opsomming van deze zaken) zonder de leden van de gemeente de gelegenheid te geven hun mening daarover kenbaar te maken.

Valkuilen 

• Als kerkenraad het geestelijk leidinggeven aan de gemeente en het werken vanuit visie en missie uit het oog verliezen.
• Beslissingen nemen over zaken die de toekomst van de gemeente aangaan zonder de gemeente daadwerkelijk te betrekken, wat weerstand tegen genomen beslissingen voedt.
• De kerkenraad vooral zien als een verzameling van ambtsgroepen, elk met een eigen belang, met het risico van interne verdeeldheid en conflict.

Kansen

• Geestelijk leidinggeven aan de gemeente door in de kerkenraad, luisterend naar elkaar en naar Gods Woord, bezig te zijn met de vraag wat de Geest tegen de gemeente zegt.
• Samen met andere ambtsdragers richting geven aan de gemeente en haar roeping om vindplaats van geloof, hoop en liefde te zijn. 
• Je talenten op het terrein van leidinggeven en besturen inzetten en ontwikkelen.

Illustratie: Linda Verholt