Soms vallen nationale feestdagen op een zondag. Dit jaar is dat het geval met 5 mei. Bevrijdingsdag heeft geen kerkelijke of liturgische wortels, de datum is immers bepaald door het einde van de Tweede Wereldoorlog. Besteed je daar nu aandacht aan in de kerk of niet? En zo ja, hoe dan?
Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten we iets preciezer gaan kijken. Gemiddeld valt deze datum eens in de zeven jaar op een zondag, al is dat – vanwege schrikkeljaren – niet precies om de zeven jaar. De vorige keer was in 2019 en de volgende keer zal in 2030 zijn. Wel valt Bevrijdingsdag, áls het op zondag valt, altijd op een van de zondagen in de Paastijd, de tijd tussen Pasen en Pinksteren. (Terzijde: in 2016 was er de zeldzame combinatie dat deze dag samenviel met Hemelvaartsdag, maar die is natuurlijk op donderdag.)
Bevrijding van duisternis – opstaan in nieuw licht
Op de zondagen in de Paastijd staat de Paasboodschap van bevrijding van dood en duisternis, en de opstanding in nieuw leven centraal – het losgemaakt worden van duistere krachten die de mens in de greep houden, en de nieuwe toekomst die aangebroken is. Het gedenken van de bevrijding van een Wereldoorlog staat daar dichtbij. Heilsgeschiedenis en daadwerkelijke mensengeschiedenis zijn namelijk altijd met elkaar verweven.
Dit jaar valt Bevrijdingsdag samen met de vijfde zondag na Pasen, zondag Rogate. In de evangelietekst die dan centraal staat, houdt Jezus zijn leerlingen voor: ‘ik noem jullie geen slaven meer […], vrienden noem ik jullie’ (Joh. 15, 15). Daarin komt in zekere zin het thema ‘bevrijding’ naar voren, meer specifiek het thema van veranderde menselijke verhoudingen. En daar gaat het bij de viering van bevrijdingsdag ook om. Het vers ervoor gaat bovendien over ‘het leven geven’ voor wat en wie je dierbaar is. Dat slaat in directe zin op het sterven van Christus zelf, maar in een preek kan er een verband worden gelegd met de vele gestorvenen die op de avond ervoor (4 mei) zijn herdacht.
Psalm 124
Er is geen vaste traditie om een bepaalde psalm op Bevrijdingsdag te zingen. Wel zijn er natuurlijk tal van psalmen rondom het thema ‘bevrijding’ na tijden van verdrukking. Een voorbeeld is psalm 124, die God opgelucht dankt dat hij niet heeft losgelaten en belijdt dat God zelfs aanwezig was toen vijandige krachten rondom aanwezig waren. Het is een lied van dankbaarheid, opluchting en nieuwe toekomst.
Lied 311 en 946
Twee liederen in het Liedboek springen eruit. Lied 311 (Wij kiezen voor de vrijheid) zet het thema van de vrijheid van God tegenover de ‘boze goden’. Daarmee wordt ‘vrijheid’ in het grotere, Bijbelse licht geplaatst van de bevrijdende God van de exodus: weg uit angstland. Passend bij de oorlogsherdenking is de zin ‘maak dan jezelf niet groter met Gods naam als je vlag’: niemand mag God voor zijn eigen karretje spannen. Een ander lied is 946 (Als vrijheid was wat vrijheid lijkt). Dat gaat erover dat zogenaamde, onechte vrijheid mensen angstig kan maken. Dat mensen tussen moed en wanhoop leven. Beide liederen plaatsen angstgevoelens, zoals die er zijn in oorlogstijd, en het ontkomen ervan in een vrijheid, die met God verbonden kan worden, in een Bijbels licht.
Lied speciaal voor Bevrijdingsdag: 709
De kleinste categorie van liederen in het liedboek is die van ‘Bevrijdingsdag’. Deze categorie bevat slechts twee liederen. Naast het Wilhelmus (lied 708) is dat lied 709: ‘Nooit lichter ving de lente aan dan toen uw hand ons volk bevrijdde.’ Een lied over de lente van 1945 en wat daaraan voorafging. Het lied maakt geen keuze in ‘goed’ of ‘fout’, maar vraagt vergeving om het feit dat de mensen zich samen lieten meeslepen, het onmenselijke in. Als er in de preek een link wordt gelegd met Bevrijdingsdag, dan past dit prachtige en genuanceerde lied van Ad den Besten, op een uitstekend zingbare melodie van Willem Vogel, goed na de preek. Het zou ook goed als slotlied kunnen fungeren. In ieder geval zou het jammer zijn om het niet te laten zingen: de volgende kans is pas over zes jaar.
Foto: iStock
