Dilemma: Kerstnachtdienst, voor binnen of voor buiten?

“We zoeken bewust naar herkenbaarheid”

“Ik herken het dilemma; het is altijd een punt van bespreking. Uit jarenlange ervaring weten we dat een groot deel van de bezoekers van onze kerstnachtdienst gemeentelid is, waarvan een deel elke zondag komt en een deel minder regelmatig. Daarnaast komen mensen van buiten de gemeente die bewust hebben gekozen voor een protestantse kerkdienst; de rooms-katholieke Sint-Janskathedraal is namelijk op een steenworp afstand. Die mensen hebben wellicht een link met de gemeente. 

Wij vinden dat we voor beide groepen wat moeten bieden. We zoeken bewust naar herkenbaarheid, zingen bijvoorbeeld vooral bekende kerstliederen. Verder zoeken we enkele elementen die de dienst laagdrempelig maken. Vorig jaar vroegen we de bezoekers bij het Welkom zich even voor te stellen aan degenen die naast, achter en voor hen zaten. Dat was geanimeerd en duurde wel vijf minuten. Na de dienst hebben we buiten op het kerkplein Engelse kerstliederen gezongen, zoals ‘Hark the herald angels sing’. En we eindigden met ‘We wish you a merry Christmas’. Tijdens dat lied schudden we elkaar allemaal de hand. We hadden de tekst van de liederen op papier bij ons, zodat voorbijgangers mee konden zingen. De kerk staat hartje binnenstad, daar lopen ook ‘s avonds voldoende mensen langs.

Al met al hopen we op een warme beleving. Herkenbare liederen, een mooie sfeer, een gevoel van saamhorigheid kunnen eraan bijdragen dat mensen zich openstellen voor het Verhaal.”

Ruud Stiemer, predikant in de Protestantse Gemeente Den Bosch

“We zijn allemaal verlegen om een goed woord”

“Er zijn veel toeristen die de kerstdagen op het eiland vieren en de kerstavonddienst mee willen maken. Of mensen nou geregeld komen of één keer per jaar, één ding hebben we allemaal gemeen: we zijn verlegen om een goed woord. Dat hopen we te horen. Ik hoop dat zij die er alleen met Kerst zijn het idee hebben dat er iets gebeurt waar zij niet buiten staan. 

Regelmatige of eenmalige bezoekers, het is voor mij niet bepalend voor de invulling van de dienst. Binnen of buiten is geen dilemma. Wat dat betreft verschilt deze dienst in niets van de zondagochtenddienst; de dienst heeft dezelfde elementen. Wel vermoed ik dat er hooggestemde verwachtingen zijn: het moet leuk, gezellig, actueel en niet te moeilijk zijn. Maar de kerstavonddienst ligt niet in het verlengde van het verlangen naar gezelligheid en gemoedelijkheid. Wel heeft de cantorij een groot aandeel en is er veel samenzang, daar komen mensen ook voor. 

Veel mensen komen wellicht naar de kerstavonddienst voor een speciale belevenis, maar wanneer je begrijpt wat een kerkdienst is, is elke dienst een bijzonder gebeuren waarin je geen toeschouwer bent maar als deelnemer weer betrokken wordt gemaakt op God en mensen.”

Nico van Rijswijk, predikant in de Protestantse Gemeente Schiermonnikoog

“We proberen de drempel te verlagen”

“Wij organiseren op kerstavond twee diensten. De eerste, vroeg in de avond, is een klassiek liturgische dienst, vaak met koor of cantorij. De tweede, met de plaatselijke brassband, is laat op de avond. Dat is een laagdrempelige dienst, ook voor hen die alleen met Kerst naar de kerk komen. De reden voor twee diensten is dat de bezoekers anders niet in de kerk passen. Om zo veel mogelijk mensen aan te spreken hebben de diensten een heel andere invulling. Op kerstochtend is er een laagdrempelige dienst met een kerstmusical, gericht op jonge gezinnen en grootouders. Eens in de vijf jaar organiseert ‘Plaatselijk belang’ een Krystkuier (kerstwandeling) waar kerk en dorp ook nauw op elkaar betrokken zijn, en de predikanten en gemeenteleden een actieve rol hebben. 

Er is nog steeds sprake van binnen en buiten. We proberen wel de drempel te verlagen. Het is nu de tijd om als kerk naar buiten te gaan, te laten zien dat je er bent, zonder opdringerig te zijn. Daar zijn natuurlijk meer momenten geschikt voor. Op Goede Vrijdag dit jaar hebben we een tocht door het dorp gemaakt, langs grote afbeeldingen uit het lijdensverhaal. Dat trok veel mensen. Binnenkort wordt ons kerkelijk centrum verbouwd tot een ontmoetingscentrum voor het dorp. Kerk-zijn nu is een uitdaging. Veel mensen maken zich er zorgen over, ik doe dat niet. Het gaat erom nieuwe vormen te ontwikkelen.”

Ellen Peersmann, predikant in de Protestantse Gemeente Kollum

“Ik pas de liturgie niet aan”

“Bij ons is het best een beetje bijzonder. We hebben een heel late kerstnachtdienst, 's avonds om kwart voor elf. Die duurt een uur. Daarna zingen we kerstliederen op de Vischmarkt, met een muziekkorps erbij. Dat is een al jarenlange traditie. Voor beide is veel belangstelling. De kerk zit helemaal vol en op de markt, dicht bij de kerk, staan ook veel mensen. Er is geen inhoudelijke verbinding tussen de twee, maar we zien de samenzang op de markt wel als aansluiting op de dienst. De kerstnachtdienst zelf is een eenvoudige dienst zoals op zondag, ik pas de liturgie niet aan. Maar meestal is er wel een koor of muziekgroep, wat we op gewone zondagen niet hebben. Op de markt zingen we liederen als ‘Komt allen tesamen’ en andere traditionele kerstliederen. Afgesloten wordt met ‘Ere zij God’. 

In de kerstnachtdienst doe ik geen dingen omdat er mensen zijn die er anders niet zijn. Mijn inzet is dat al mijn diensten eenvoudig te volgen moeten zijn, ook de gewone zondagse eredienst. Ik doe niet aan geloven voor gevorderden, in het geloof zijn we allemaal leerlingen. Ik probeer alle kerkdiensten verstaanbaar te maken voor iedereen; ik ga uit van mensen die niet al te veel van de Bijbel weten. Ik gebruik geen moeilijke woorden, geen kerkelijk jargon, en praat gewoon. Kerstnacht of niet, een verstaanbare dienst is altijd mijn intentie.”

Erik Schuitemaker, predikant in de Hervormde Gemeente Elburg

Bekijk de themapagina Advent&Kerst voor ideeën en materialen voor uw gemeente. O.a. tips voor een missionaire kerstnachtdienst.

Foto: Unsplash