Leren pionieren met proefplekken
Deze pagina dient als inleiding op het leren pionieren met proefplekken aan de hand van de pioniersreis. Er zijn twaalf themapagina's met per kernthema een korte introductie en een overzicht van leermiddelen. Bekijk de video voor een kennismaking in twee minuten:
Verder op deze pagina:
- Wat is pionieren?
- Wat is een proefplek?
- Wat is de pioniersreis?
- Kerndoelen en -waarden bij het pionieren
- Meer uitgangspunten voor het leren pionieren
- Twaalf themapagina's voor het leren pionieren
- Introductievideo bij de twaalf leermodules
- Samenwerkingspartners
Wat is pionieren?
Bij de Protestantse Kerk worden 2x3 missionaire mogelijkheden onderscheiden. Missionair kerk-zijn is aansluiting zoeken bij Gods missie in de omgeving. Dit kun je vormgeven door met anderen:
- Het leven te delen en samen levensvragen te bespreken. Of in klassieke kerktaal: door je pastoraal te richten op anderen.
- Dienstbaar betrokken te zijn op elkaar en op de wereld waarin we leven. Of anders gezegd: door je diaconaal te richten op anderen en op het geheel van de schepping.
- Het geloofsgesprek te voeren en samen geloofsleven te ontdekken. Met andere woorden: door je getuigend te richten op anderen.
Hiervoor kun je:
- Anderen betrekken bij je gemeente
- Anderen bezoeken in hun omgeving
- Bij anderen blijven in hun omgeving
Pionieren is een vorm van bij anderen in hun omgeving blijven. Het onderscheidende van pionieren is, dat je daar met anderen bouwt aan een inclusieve community. Dit kan een pastorale, diaconale of getuigende focus krijgen.
Een andere vorm van blijven is categoriaal pastoraat. Bijvoorbeeld met een geestelijk verzorger die volledig onderdeel wordt van de krijgsmacht. Hiermee wordt meestal geen duurzame gemeenschapsvorming beoogt. Daarom valt het niet volledig binnen de definitie die gebruikt wordt bij leren pionieren. Maar veel principes en praktijken van het pionieren kunnen ook daar worden toegepast. Net als bij gevestigde gemeenten.
Als de drempel van een gevestigde gemeente te hoog is om mensen te betrekken en als het niet genoeg is om hen alleen maar te bezoeken, dan kies je ervoor om in hun omgeving te blijven. Als je daarbij bouwt aan een inclusieve community, dan ben je aan het pionieren met een proefplek.
Wat is een proefplek?
Proefplek is de verzamelnaam voor allerlei initiatieven die samen met mensen in de omgeving bouwen aan een inclusieve community. Proefplekken hebben een experimenteel karakter. Er wordt iets beproefd of uitgeprobeerd. Tegelijk kan er iets geproefd worden van Gods nieuwe wereld en een leven met God. ‘Proef de goedheid van de HEER’ is de uitnodiging bij proefplekken. (Psalm 34:9) Hierbij wordt niemand verplicht om in deze HEER te geloven.
Een proefplek kan vorm krijgen als diaconale of pastorale presentieplek in het verlengde van een gevestigde gemeente. Sommige proefplekken richten zich op de vorming van een nieuwe geloofsgemeenschap. Zo'n proefplek wordt ook wel pioniersplek genoemd. Hierbij wordt soms gebruik gemaakt van het concept kliederkerk. Maar er wordt ook gepionierd met allerlei andere concepten. Die worden vaak ter plekke ontwikkeld, gericht op een specifieke groep in een bepaalde omgeving.
Wat is de pioniersreis?
De experimentele ontwikkeling van een proefplek wordt bij het leren pionieren schematisch voorgesteld als een pioniersreis. Deze reis doorloopt een aantal aandachtsgebieden en heeft een cyclisch karakter:
In de praktijk volgen de verschillende aandachtsgebieden elkaar niet zo netjes op als in de schematische voorstelling. Toch staan ze niet voor niets in een bepaalde volgorde. Je kunt namelijk niet gaan pionieren zonder eerst goed te luisteren. Zo stel je jezelf als pioniersteam beschikbaar om onderdeel te worden van Gods missie in de omgeving. Vanuit het viervoudig luisteren sluit je liefdevol betrokken aan bij wat daar speelt en bij mensen die daar leven. Samen bouw je aan een inclusieve community. Daarmee wordt voor alle betrokkenen en voor de omgeving het goede gezocht. Dit gebeurt in gelijkwaardigheid en wederkerigheid.
Er zijn proefplekken die zich niet alleen richten op diaconale en/of pastorale presentie, maar die ook streven naar de vorming van een nieuwe geloofsgemeenschap. Hier wordt aan alle betrokkenen vrijblijvend de mogelijkheid geboden om kennis te maken met de inhoud en praktijken van een christelijk geloofsleven. Gelovige betrokkenen laten anderen delen in hun geloofsleven. Tegelijk stellen zij zich respectvol open voor de levensovertuiging van anderen. Ook hierbij gelden de waarden gelijkwaardigheid en wederkerigheid.
Met degenen die dat willen wordt contextueel vormgegeven aan kerk-zijn. Uiteindelijk moet dit een toekomstbestendige vorm krijgen. De proefplek ontwikkelt zich dan tot een min of meer gevestigde kerkplek. Zulke kerkplekken zijn meestal minder open voor ‘andersoortige’ mensen. Daarom moet een gevestigde kerkplek opnieuw pionieren om de beweging van hoop voor de wereld gaande te houden. Dit kan ook door pioniesinitiatieven van anderen te steunen. Dan blijft de pionierende beweging van proefplekken daadwerkelijk in beweging.
Ook voor gevestigde gemeenten die al langer bestaan is het goed om de praktijken en principes van de pioniersreis toe te passen. Daarmee kunnen ze interne verstarring en de vorming van een gesloten gemeenschap voorkomen. Gemeenten die zichzelf vanwege krimp opnieuw moeten uitvinden, kunnen hiervoor eveneens gebruik maken van de pioniersreis.
Zes kerndoelen en -waarden bij het pionieren
Onder de zes praktijken van de pioniersreis liggen zes kerndoelen en -waarden die richtinggevend zijn voor het handelen van pioniers in de pionierende beweging van proefplekken:
- Het kerndoel bij ‘viervoudig luisteren’ is zicht krijgen op Gods missie in de omgeving. De kernwaarde hierbij is luisterend beschikbaar zijn.
- Het kerndoel bij ‘liefhebben en dienen’ is dienstbaar zijn aan Gods beweging van liefde naar de omgeving. De kernwaarde hierbij is liefdevol betrokken zijn.
- Het kerndoel bij ‘community opbouwen’ is diverse mensen in de omgeving met elkaar verbinden. De kernwaarde hierbij is inclusief gemeenschapsvormend zijn.
- Het kerndoel bij ‘geloofsleven ontdekken’ is mensen betrekken in een met Christus verbonden leven. De kernwaarde hierbij is geloofsleven delend zijn.
- Het kerndoel bij ‘kerk-zijn vormgeven’ is passend vormgeven aan een deel van het lichaam van Christus. De kernwaarde hierbij is contextueel kerkelijk zijn.
- Het kerndoel bij ‘doorgaan en delen’ is bijdragen aan de groei van de kerk als beweging van hoop voor de wereld. De kernwaarde hierbij is blijvend in beweging zijn.
Meer uitgangspunten voor het leren pionieren
Voor het leren pionieren is een leerkader geschreven. Hierin zijn geleerde lessen verzameld na decennia pionieren in allerlei contexten. Deze lessen werden allereerst geleerd in de Fresh Expressions beweging. Dat is een missionaire beweging die begin in Engeland met het Mission Shape Church report. De huistheoloog van de beweging werd Michel Moynagh. Hij schreef onder andere Church for Every Context. Dat is hét basisboek voor pioniers die zoeken naar een missiologisch fundament voor het pionieren met proefplekken. Zijn gedachtegoed staat toegankelijk gepresenteerd op het online leerplatform GodSend.
De lessen uit Engeland zijn toegepast in Nederland. Uit reflectie hierop is ons eigen leerkader ontstaan. Hierin worden de gedeelde uitgangspunten voor de pionierende beweging van proefplekken in Nederland beschreven. Er wordt gezocht naar eenheid qua kernidentiteit en maximale diversiteit qua uitingsvormen. Omdat we bij het pionieren blijven leren, wordt het leerkader regelmatig geactualiseerd.
Twaalf themapagina's voor het leren pionieren
Bij elk kernthema in de pioniersreis is een themapagina gemaakt. Naast een korte introductie van het thema, is daar materiaal te vinden dat verder helpt bij het leren pionieren met een proefplek. Geleerde lessen van decennia pionieren in allerlei contexten zijn hierin bij elkaar gebracht. Het bevat algemene theorie en tools voor de toepassing daarvan in de eigen pionierspraktijk. De zes themapagina’s bij de pioniersreis zijn:
- Viervoudig luisteren
- Liefhebben en dienen
- Community opbouwen
- Geloofsleven ontdekken
- Kerk-zijn vormgeven
- Doorgaan en delen
Voor een geslaagde pioniersreis zijn er ook zes randvoorwaardelijke kernthema’s. De leermiddelen hierbij zijn te vinden op de volgende themapagina’s:
- Haalbare missie
- Gedeeld leiderschap
- Gezonde teamcultuur
- Contextgevoelige communicatie
- Sterke samenwerking
- Financiële duurzaamheid
Introductievideo bij de twaalf leermodules
Met onderstaande video worden de twaalf leermodules geintroduceerd die te vinden zijn op de twaalf themapagina's.
Samenwerkingspartners
Leren pionieren is een initiatief van de Protestantse Kerk in Nederland in samenwerking met de volgende partners:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Het videomateriaal is tot stand gekomen in samenwerking met de
|
||
