Op deze pagina:
- Leren pionieren
- Wat is pionieren?
- Wat is een proefplek?
- Wat is de pioniersreis?
- Kerndoelen en -waarden bij het pionieren
- Vitaliteitversterking voor het pioniersteam
- Themapagina's voor het leren pionieren
- Leermodules voor pionierteams
- Uitgangspunten en inspiratie
- Samenwerkingspartners
Leren pionieren met proefplekken
Deze pagina is een inleiding op de doe-het-zelf-leeromgeving voor het leren pionieren met proefplekken. Het geheel is opgebouwd rond de pioniersreis. Er zijn twaalf themapagina's met steeds een introductie van het betreffende kernthema en een overzicht van leermiddelen daarbij. Bekijk de video voor een korte kennismaking met deze leeromgeving voor pioniers.
Wat is pionieren?
Bij de Protestantse Kerk worden 3x3 missionaire mogelijkheden onderscheiden. Missionair kerk-zijn is aansluiting zoeken bij Gods missie in de omgeving. Dit kun je vormgeven door met anderen:
- Het leven te delen en samen levensvragen te bespreken; door pastoraal gericht te zijn op anderen.
- Dienstbaar betrokken te zijn op elkaar en op de wereld; door diaconaal gericht te zijn op anderen en op het geheel van de schepping.
- Het geloofsgesprek te voeren en samen geloofsleven te ontdekken; door getuigend je geloofsleven te delen met anderen.
Hiervoor kun je:
- Anderen betrekken bij je gemeente
- Anderen bezoeken in hun omgeving
- Bij anderen blijven in hun omgeving
Pionieren is een vorm van bij anderen in hun omgeving blijven. Het onderscheidende van pionieren is, dat je daar met anderen bouwt aan een inclusieve community. Dit kan een pastorale, diaconale of getuigende focus krijgen.
Een andere vorm van blijven is het categoriaal pastoraat. Bijvoorbeeld met een geestelijk verzorger die volledig onderdeel wordt van de krijgsmacht. Hiermee wordt meestal geen duurzame gemeenschapsvorming beoogt. Daarom valt het niet volledig binnen de definitie die gebruikt wordt bij leren pionieren. Maar veel principes en praktijken van het pionieren zijn ook daar van toepassing. Net als bij gevestigde gemeenten.
Als de drempel van een gevestigde gemeente te hoog is om mensen te betrekken en het niet genoeg is om hen alleen maar te bezoeken, dan kies je ervoor om in hun omgeving te blijven. Als je daarbij bouwt aan een inclusieve community, dan ben je aan het pionieren met een proefplek.
Wat is een proefplek?
Proefplek is de verzamelnaam voor allerlei initiatieven die samen met mensen in de omgeving bouwen aan een inclusieve community. Proefplekken hebben een experimenteel karakter. Er wordt iets beproefd of uitgeprobeerd. Tegelijk kan er iets geproefd worden van Gods nieuwe wereld en een leven met God. ‘Proef de goedheid van de HEER’ is de uitnodiging bij proefplekken. (Psalm 34:9) Hierbij wordt niemand verplicht om in deze HEER te geloven.
Een proefplek kan vorm krijgen als diaconale of pastorale presentieplek in het verlengde van een gevestigde gemeente. Getuigend present zijn is ook een mogelijkheid. Aan betrokkenen wordt dan bewust de mogelijkheid geboden om te ontdekken hoe het is en wat het inhoudt om te leven als gelovige. Bij presentie is het doel niet om in alle opzichten vorm te geven aan kerk-zijn. Een proefplek die dit doel wel heeft, wordt meestal pioniersplek genoemd.
Proefplekken zoeken in relatie tot hun omgeving naar passende vormen van kerkelijke presentie. Zoeken naar passende vormen is essentieel bij pionieren. Tegelijk hoeft niet overal opnieuw het wiel uitgevonden te worden. Soms zijn elders concepten ontwikkeld die goed blijken te passen in de omgeving van een nieuwe proefplek. Kliederkerk is hiervan een goed voorbeeld. Dit concept werd ooit ergens in Engeland ontwikkeld en wordt op veel plekken toegepast. Maar de pioniersreis begint nooit met de keuze voor een concept. Het begint altijd met de vraag waar je geroepen bent om te pionieren, met wie je daar optrekt en wat daarbij het meest passend is.
Wat is de pioniersreis?
De experimentele ontwikkeling van een proefplek wordt bij het leren pionieren schematisch voorgesteld als een pioniersreis. Deze reis doorloopt een aantal aandachtsgebieden en heeft een cyclisch karakter:
In de praktijk volgen de verschillende aandachtsgebieden elkaar niet zo netjes op als in de schematische voorstelling. Toch staan ze niet voor niets in een bepaalde volgorde. Je kunt namelijk niet pionieren zonder eerst goed te luisteren en alert te reageren. Als pioniersteam zoek je aansluiting bij Gods missie in de omgeving. Daarom sluit je liefdevol betrokken aan bij wat daar al gaande is en bij de mensen die daar leven.
Samen bouw je vervolgens aan inclusieve community. Hiermee wordt voor alle betrokkenen in de omgeving het goede gezocht. Dit gebeurt in gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Zo geef je vorm aan diaconale en/of pastorale presentie in de omgeving.
De proefplek krijgt ook een getuigend karakter als je betrokkenen bewust de mogelijkheid biedt om kennis te maken met de inhoud en praktijken van een christelijk geloofsleven. Hierbij gelden eveneens de waarden gelijkwaardigheid en wederkerigheid.
Mensen die willen gaan leven als gelovige en daarom meer betrokken willen raken bij de kerk, kunnen dit doen in de gemeente waaraan de proefplek verbonden is. Maar vaak blijkt het nodig om samen met hen op zoek te gaan naar een nieuwe vorm van kerk-zijn.
Zo'n nieuwe vorm van kerk-zijn moet toekomstbestendig worden om te kunnen doorgaan. De proefplek ontwikkelt zich dan tot een min of meer gevestigde kerkplek. Die wordt meestal minder open voor ‘andersoortige’ mensen. Daarom moet een gevestigde kerkplek opnieuw pionieren om de beweging van hoop voor de wereld gaande te houden. Dit delen vanuit de opbrengst van het eigen pionieren kan ook door andere pioniersinitiatieven te steunen. Zo blijft de pionierende beweging van proefplekken daadwerkelijk in beweging.
Voor gevestigde gemeenten die al langer bestaan is het eveneens goed om de praktijken en principes van de pioniersreis toe te passen. Daarmee kunnen ze interne verstarring en de vorming van een gesloten gemeenschap voorkomen. Gemeenten die zichzelf vanwege krimp opnieuw moeten uitvinden, kunnen hiervoor ook gebruik maken van de pioniersreis.
Kerndoelen en -waarden bij het pionieren
Onder de praktijken van de pioniersreis liggen kerndoelen en -waarden die richtinggevend zijn voor het handelen van pioniers in de pionierende beweging van proefplekken:
- Het kerndoel bij viervoudig luisteren is zicht krijgen op Gods missie in de omgeving. De kernwaarde hierbij is alert reagerend.
- Het kerndoel bij liefhebben en dienen is dienstbaar zijn aan Gods beweging van liefde naar de omgeving. De kernwaarde hierbij is liefdevol betrokken.
- Het kerndoel bij community opbouwen is diverse mensen in de omgeving met elkaar verbinden. De kernwaarde hierbij is inclusief gemeenschapsvormend.
- Het kerndoel bij geloofsleven ontdekken is mensen betrekken in een met Christus verbonden leven. De kernwaarde hierbij is expliciet gelovig.
- Het kerndoel bij kerk-zijn vormgeven is passend vormgeven aan een deel van het lichaam van Christus. De kernwaarde hierbij is contextueel kerkelijk.
- Het kerndoel bij doorgaan en delen is blijven bijdragen aan de groei van de kerk als brede beweging van hoop voor de wereld. De kernwaarde hierbij is blijvend in beweging.
Bij de pioniersreis is het onderscheid tussen presentieplekken en pioniersplekken beschreven. Een deel van de proefplekken bereikt bij 'community opbouwen' al de beoogde bestemming. Andere reizen vanaf daar verder door naar 'geloofsleven ontdekken'. Sommige proefplekken hebben als eindbestemming 'kerk-zijn vormgeven'. Op het niveau van pionierspraktijken legt dus niet elke proefplek de hele pioniersreis af. Maar rond de onderliggende waarden vinden alle proefplekken elkaar in alle onderdelen van de reis. Ook presentiepioniers maker er namelijk geen geheim van dat ze gelovig zijn en dat ze vormgeven aan kerkelijke presentie. Daarbij willen alle proefplekken in beweging blijven, door steeds opnieuw te zoeken naar aansluiting bij Gods dynamische missie in de omgeving.
Vitaliteitversterking voor het pioniersteam
Ter ondersteuning van de pioniersreis zijn er zes vitaliteitversterkende kernthema's. Deze zijn bij elkaar gebracht in het beeld van een windbuggy met drie dubbelbandige wielen die de pioniersreis mogelijk maken. Dit ziet er als volgt uit:
Twaalf themapagina's voor het leren pionieren
Bij elk kernthema in de pioniersreis is een themapagina gemaakt. Naast een korte introductie van het kernthema, is daar materiaal te vinden dat verder helpt bij het leren pionieren met een proefplek. Geleerde lessen van decennia pionieren in verschillende contexten zijn hierin samengebracht. Het bevat algemene theorie en werkvormen voor de contextuele toepassing van deze theorie in de eigen pionierspraktijk.
Themapagina’s bij de pioniersreis
- Viervoudig luisteren
- Liefhebben en dienen
- Community opbouwen
- Geloofsleven ontdekken
- Kerk-zijn vormgeven
- Doorgaan en delen
Themapagina's voor vitaliteitversterking in het pioniersteam
Voor een duidelijke richting:
Voor een inspirerend team:
Voor een solide basis:
Twaalf leermodules voor pionierteams
Met onderstaande video worden de leermodules geintroduceerd die te vinden zijn op de twaalf themapagina's.
Uitgangspunten en inspiratie voor het leren pionieren
Voor het leren pionieren is een leerkader geschreven. Hierin zijn geleerde lessen verzameld na enkele decennia pionieren in allerlei contexten. Hierbij is ook veel inspiratie opgedaan bij de Fresh Expressions beweging in Engeland. Maar het leerkader is ontstaan vanuit reflectie op het pionieren in Nederland. Hierin worden de gedeelde uitgangspunten voor de pionierende beweging van proefplekken beschreven. Er wordt gezocht naar eenheid qua kernidentiteit en maximale diversiteit qua uitingsvormen. Omdat we bij het pionieren blijven leren, wordt het leerkader regelmatig geactualiseerd.
Samenwerkingspartners
Leren pionieren is een initiatief van de Protestantse Kerk in Nederland in samenwerking met de volgende partners:
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
Het videomateriaal is tot stand gekomen in samenwerking met de
|
||
