Wat doet de Protestantse Kerk voor vluchtelingen?

Visie Protestantse Kerk op vluchtelingenbeleid

De Protestantse Kerk komt op voor een vluchtelingenbeleid dat de internationale verdragen rond mensenrechten en de rechten van vluchtelingen en kinderen respecteert, zoals het VN-Vluchtelingenverdrag en het Kinderrechtenverdrag. De kerk staat hierbij midden in de samenleving.Verder lezenScriba René de Reuver: "Kerk staat midden in de samenleving"en is tegelijk kritisch als afspraken niet nagekomen worden (helpen onder protest).

Gelijkwaardigheid en inclusiviteit als kernwaarden 

Bij de visie van de Protestantse Kerk op het vluchtelingenbeleid staan twee kernwaarden centraal: Voor God telt elk mens. Alle mensen zijn geschapen naar Gods beeld. Daarom zijn alle mensen fundamenteel gelijkwaardig. Dat betekent ook dat niemand mag worden buitengesloten, of gedwongen tot een bestaan in armoede of afhankelijkheid. Iedereen mag meedoen! Bij steun aan mensen op de vlucht pleiten we daarom allereerst voor ontmoeting en verbinding. Als er een relatie is kunnen hulpvragen aan de orde komen. 

Bijbelse motivatie

Iemand die als vreemdeling in jullie land verblijft, mag je niet onderdrukken. Behandel vreemdelingen die bij jullie wonen als geboren Israëlieten. Heb hen lief als jezelf, want jullie zijn zelf vreemdelingen geweest in Egypte. Ik ben de HEER, jullie God. (Leviticus 19:33-34) 

In het Bijbelse spraakgebruik zijn vreemdelingen mensen uit andere volken die tussen de Israëlieten woonden. De Bijbel roept op ook hen lief te hebben en recht te doen. De Israëlieten - en dus ook wij als hedendaagse lezer - worden er diverse malen aan herinnerd dat ze zelf ook vreemdelingen waren, eerst in Egypte, later in Babel. Wij zijn misschien niet letterlijk op de vlucht geweest, maar een situatie van oorlog of klimaatverandering zou ons daar zomaar toe kunnen dwingen. In het evangelie van Matteüs wordt in het tweede hoofdstuk al verteld over een rauwe werkelijkheid van onderdrukking en kindermoord. Jozef en Maria vluchten met Jezus, hun baby, naar Egypte. Verderop, in Matteüs 25, vertelt Jezus in een aangrijpend verhaal hoe beslissend het is wat je doet voor de meest onaanzienlijke van zijn broeders en zusters. Wat je voor hem/haar doet, heb je voor mij gedaan, zo stelt Hij.

Feiten en cijfers mensen op de vlucht

• Van de 117,3 miljoen mensen die wereldwijd op de vlucht zijn, zijn 43,4 miljoen vluchteling: dit zijn mensen die hun land ontvlucht zijn. Daarnaast zijn maar liefst 68,3 miljoen mensen ontheemd (UNHCR, 2024).
• In 2023 vroegen 38.377 mensen asiel aan in Nederland. Dit is een stijging ten opzichte van 2022. Daarnaast deden 1.390 mensen een herhaalde asielaanvraag. Ook reisden 10.125 mensen hun familieleden achterna, ook wel ‘nareizigers’ genoemd. Het totaal aantal asielzoekers en nareizigers in Nederland in 2023 komt daarmee op 49.892. Veruit de grootste groep kwam uit Syrië, gevolgd door Turkije en Jemen. In 2022 bedroeg het totaal aantal asielzoekers 35.535. (UNHCR, 2024)
• In de hele EU werden in 2023 1.048.900 asielaanvragen gedaan. Afgezet tegen het aantal inwoners zat Nederland dichtbij het EU-gemiddelde. Naar schatting zijn er enkele tienduizenden mensen zonder geldige verblijfspapieren (ongedocumenteerden) in Nederland (NOS, 2021).
• Dat kerken in Nederland zich zeer betrokken weten als het gaat om vluchtelingen, laat ook het onderzoek zien dat Kerk in Actie in 2017 uitvoerde. Het overgrote deel (85%) van de ruim 1600 protestantse gemeenten is betrokken bij de opvang van vluchtelingen. Een groot deel van de gemeenteleden (26%) blijkt ook persoonlijk actief, bijvoorbeeld bij taalhulp en inburgering, door het geven van kleding of door buddy te zijn.

Andere acties vanuit de landelijke kerk

• In 1997 werd door de landelijke Raad van Kerken en Stichting Inlia in Dwingeloo een tentenkamp opgericht voor 20 uitgeprocedeerde asielzoekers, als protest tegen het op straat zetten van deze mensen.
• Naar aanleiding van een klacht van de Protestantse Kerk in Nederland oordeelde het Europees Comité voor Sociale Rechten op 9 juli 2014 dat de Nederlandse overheid ervoor moet zorgen dat niemand in het land verstoken blijft van voedsel, kleding en onderdak: bed, bad en brood. Dat geldt ook voor afgewezen asielzoekers; zij moeten worden opgevangen en niet op straat gezet. De uitspraak is heel belangrijk voor ongedocumenteerde mensen.
• Al sinds 2004 pleit de Protestantse Kerk voor een ruimhartig kinderpardon. In 2018 organiseerde de Protestantse Gemeente Den Haag kerkasiel voor het Armeense gezin Tamrazyan, dat al negen jaar in Nederland woonde en met uitzetting werd bedreigd. Meer dan 1000 voorgangers uit het hele land gingen voor in de viering in de Bethelkapel. Na meer dan drie maanden kwam een einde aan het kerkasiel.Verder lezenAfsluiting kerkasiel: familie Tamrazyan kan in Nederland blijvenIn februari 2019 bereikte de landelijke politiek een moeizaam akkoord over het zogenaamde kinderpardon. Ongeveer 600 kinderen van asielzoekers die hier al jarenlang verbleven, kregen daarna een verblijfsvergunning. 
• In 2020 vraagt Kerk in Actie met andere organisaties aandacht voor de situatie van vluchtelingenkinderen in Griekenland.Verder lezenProtestantse Kerk teleurgesteld over Griekenland-deal coalitieOndanks vele acties, waaronder van veel kerkelijke gemeenten, besluit de landelijke politiek slechts 100 vluchtelingen uit Griekenland te laten overkomen.
• In februari 2022 viel het Russische leger Oekraïne binnen. Miljoenen inwoners vluchtten naar andere Europese landen. Veel kerken voelden zich betrokken bij deze situatie en boden Oekraïners onderdak, kleding, kinderspeelgoed en begeleiding naar school en kerk. In maart 2022 werd er een gebedsdienst voor recht en vrede in de Domkerk in Utrecht gehouden. Ook werd er een Giro555-actie gehouden. Kerk in Actie is onderdeel van Giro555. In datzelfde jaar wordt de situatie bij het aanmeldcentrum voor vluchtelingen in Ter Apel steeds schrijnender. Mensen sliepen buiten, omdat er niet voldoende opvangplekken waren. De Protestantse Kerk startte samen met de gemeente Kampen het project De Thuisgevers.

Hoe steunt de Protestantse Kerk vluchtelingen?

De meeste steun komt uit kerken en diaconale organisaties ter plekke. Wereldwijd helpt de Protestantse Kerk mensen op de vlucht door via Kerk in Actie lokale projecten financieel en via contacten te steunen. Bijvoorbeeld in Thailand waar mensen uit Myanmar opgevangen worden. Kerken collecteren regelmatig voor deze projecten.

Steun voor vluchtelingen en ontheemden in Nederland 

• Betrokken kerken en kerkleden
  Veel lokale kerken en diaconale organisaties zetten zich in voor de steun aan vluchtelingen en ontheemden in Nederland, bijvoorbeeld door vluchtelingen op te vangen, kleding of fietsen te delen, of als taalmaatje.

• Helpen bij inburgering
  Veel lokale kerken helpen vluchtelingen bij het integreren in wijk of dorp. Kerk in Actie geeft tips om zelf aan de slag te gaan. Zoals de actie Deel je TafelVerder lezenDeel je tafel met mensen op de vlucht.
• Geloofsgesprekken met bekeerlingen
  De kerkelijke commissie-Plaisier toetst jaarlijks zo’n dertig bekeringsverhalen van vluchtelingen die christen zijn geworden. De rapporten van de commissie ondersteunen hen bij hun asielprocedure wanneer de IND hen niet gelooft. 

• Ondersteuning en perspectief voor mensen zonder papieren
  Volgens schattingen leven er in Nederland enkele tienduizenden mensen zonder verblijfsvergunning. Velen van hen zijn gekomen om hier te werken, anderen zijn na een mislukte asielprocedure in Nederland gebleven. Kerk in Actie steunt veel projecten voor hen, met name bij diaconieën van grote steden. Soms worden mensen ook geholpen bij een veilige terugkeer naar hun land van herkomst, als ze hier geen recht op verblijf hebben.

• Kinderen in AZC’s
  In tientallen burgerlijke gemeenten zijn locaties van het COA gevestigd. Er wonen ongeveer 7.000 kinderen en jongeren. Een aantal kerkelijke gemeenten is bij hen betrokken met activiteiten zoals jongerenontmoetingen en spelmiddagen.

• Samenwerking met andere organisaties
  De Protestantse Kerk is lid van de Werkgroep Vluchtelingen van de Raad van Kerken in Nederland en werkt samen met andere organisaties, zoals stichting Inlia om mensen een veilig bestaan te bieden.

Steun aan mensen op de vlucht wereldwijd

Veel mensen zijn dagelijks slachtoffer van geweld en natuurrampen. Ze zijn op zoek naar een veilige plek om een bestaan op te bouwen. Kerk in Actie biedt ondersteuning door noodhulp en wederopbouw als er een ramp heeft plaatsgevonden, maar ook op het gebied van preventie. Lokale partners maken mensen weerbaar voor klimaatverandering en andere bedreigingen. 

Andere projecten van Kerk in Actie voor mensen op zoek naar veiligheid:

• Nederland - Hulp en perspectief voor mensen zonder papieren
• Griekenland - Opvang voor gestrande vluchtelingen
• Libanon/Jordanië - Lichtpunten voor Syrische vluchtelingen 
• Libanon - Kansen voor jongeren in achterstandswijk Bourj Hammoud
• Nigeria - Noodhulp en werken aan vrede
• Ethiopië - Noodhulp & rampenpreventie
• Bangladesh - Opvang van Rohingya-vluchtelingen
• Bangladesh - Beter bestand tegen het water
• Oeganda - Goed boeren in een lastig klimaat
• Colombia - Perspectief voor jonge vluchtelingen Venezuela

Bijgewerkt tot augustus 2024

Illustratie: Roel Ottow